Στην πατρίδα των μεγαλύτερων γλυπτών και ζωγράφων – την Ιταλία, το άγαλμα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, το οποίο υποδέχεται και ξεπροβοδίζει τους επιβάτες απ’ όλο τον κόσμο στο αεροδρόμιο Φιουμιτσίνο, είναι έργο ενός συμπατριώτη μας. Λέγεται Ασέν Πεϊκόφ, αλλά είναι λίγοι οι Βούλγαροι, των οποίων είναι γνωστός. Οι Ιταλοί όμως τον εκτιμούν και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης δίνουν το όνομά του στη μικρή πλατεία μπροστά από το σπίτι του κοντά στο Κολοσσαίο. Έτσι αυτό το ειδικό μέρος διατηρεί μέχρι και σήμερα τη μνήμη για το βουλγαρικό ταλέντο της θρυλικής οδού Μαργκούτα, όπου δημιουργούσαν ο Πάμπλο Πικάσο και ο Σαλβαντόρ Νταλί. Τέτοια «βουλγαρικά» μέρη, έξω από τη Βουλγαρία, υπάρχουν και στην Ισπανία, τη Ρουμανία, την Αλβανία, το Άγιον Όρος, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Νορβηγία, την Ουκρανία κ. ά. Για τα μέρη αυτά μας διηγείται ο νεαρός ταξιδιώτης Ντανιέλ Πάνγκεφ, ο οποίος περιγράφει αυτά τα κομμάτια της βουλγαρικής μνήμης στο βιβλίο του «Στιγμιότυπα από κοντά και μακριά».

Παρά το γεγονός ότι οι βιογραφίες του ποιητή Πέντσο Σλαβέικοφ και του συγγραφέα Ντιμίταρ Ντίμοφ είναι γνωστές και μαθαίνονται στο σχολείο, από τον Ντανιέλ Πάνγκεφ μαθαίνουμε ότι ο Σλαβέικοφ πεθαίνει στην Ιταλία, σε ένα μικρό χωριό πάνω από τη λίμνη Κόμο, ενώ ο Ντιμίταρ Ντίμοφ ζει επί έναν χρόνο στο κέντρο της Μαδρίτης, σε απόσταση πέντε λεπτών από το Μουσείο του Πράδο. Στο μουσείο ο Ντανιέλ Πάνγκεφ διηγείται στους υπαλλήλους ότι πολύ κοντά υπάρχει πλάκα εις μνήμη αυτού του μεγάλου βουλγάρου συγγραφέα, το βιβλίο του οποίου «Καταδικασμένες ψυχές» είναι αφιερωμένο στα τραγικά γεγονότα στην Ισπανία κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου.

Σήμερα, όταν μπορούμε να ταξιδεύουμε ελεύθερα στην Ευρώπη, δεν είναι δύσκολο να ανακαλύψουμε αυτά τα «κομμάτια» της Βουλγαρίας, όπως έκανε ο Ντανιέλ. Και τα κομμάτια αυτά, σύμφωνα με τη γνώμη του, είναι στα πιο απίστευτα μέρη σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων από μας.

Θα ξεκινήσω από ένα κράτος, μακριά στον Βορρά, στο οποίο δεν περίμενα καθόλου να βρω βουλγαρικό ίχνος, που αφορά την ιστορία μας – λέει ο Ντανιέλ Πάνγκεφ και διευκρινίζει. – Πρόκειται για τη Νορβηγία, όπου στον τοίχο του Δήμου στο Όσλο βρήκα μνημείο, χαρισμένο από τη Βουλγαρία, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Φρίτιοφ Νάνσεν. Εκεί έμαθα γιατί στη Σόφια υπάρχει κεντρική λεωφόρος, κοντά στο Εθνικό Μέγαρο Πολιτισμού, η οποία φέρει το όνομα του πολικού εξερευνητή. Ως ύπατος αρμοστής για τους πρόσφυγες εκείνος καθιερώνει το λεγόμενο «διαβατήριο του Νάνσεν». Μαζί του χιλιάδες βούλγαροι και όχι μόνο βούλγαροι πρόσφυγες από τη Μακεδονία και τη Θράκη τα χρόνια πριν από και κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου διασχίζουν σύνορα και βρίσκουν σωτηρία.

Από τον Ντανιέλ μαθαίνουμε επίσης ότι στην καρδιά της Ευρώπης – την Ελβετία, άλλο ένα μέρος φυλάσσει κομμάτι της Βουλγαρίας μέσω των απογόνων του Λουί Αγιέρ. «Ο Ελβετός με τη βουλγαρική καρδιά», όπως τον αποκαλούν, μάχεται μαζί με τους Βουλγάρους κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου το 1912, και αργότερα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο βιβλίο του «Pro Bulgaria», το οποίο δημοσιεύει στα γαλλικά το 1913, ο Λουί Αγιέρ υπερασπίζεται τη βουλγαρική εθνική υπόθεση.

Σύμφωνα με τα λόγια του Ντανιέλ Πάνγκεφ, πολλά από πνευματικά μέρη, συνδεδεμένα με τη Βουλγαρία, είναι κυρίως στις γειτονικές βαλκανικές χώρες. Στην Κεντρική Αλβανία, στους πρόποδες του βουνού Τομόρ, βρίσκεται μια από τις παλαιότερες και ομορφότερες πόλεις, το Μπεράτ, η οποία σαγηνεύει με την καταπληκτική αρχιτεκτονική και τα λιθόστρωτα δρομάκια της – λέει εκείνος. - Από τον 9^ο μέχρι τον 11^ο αιώνα το Μπεράτ είναι μέρος του Πρώτου Βουλγαρικού Βασιλείου και επίσης της Βουλγαρικής Αρχιεπισκοπής της Αχρίδας. Εκεί ήταν η έδρα του Αγίου Κλήμεντος, ο οποίος πριν γίνει Αρχιεπίσκοπος της Αχρίδας ήταν Αρχιεπίσκοπος της Βελίτσα. Στην ουσία οι ονομασίες «Βελίτσα», «Μπελίτσα», «Μπέλιγκραντ» και «Μπέλγκραντ» είναι τα βουλγαρικά ονόματα της πόλης Μπεράτ. Εκεί φυλάσσονται τα λείψανα του Αγίου Γοράζδου και του Αγίου Αγγελαρίου.

Στη Βόρεια Μακεδονία συνάντησα τον Παντέ Εφτίμοφ, ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα – συνεχίζει τη διήγησή του ο Ντανιέλ. – Ηταν άνθρωπος-εγκυκλοπαίδεια και γνώριζε κάθε βουλγαρική γωνιά. Μου είπε πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες για τη μοίρα των Βουλγάρων στα εδάφη αυτά. Την παρακαταθήκη που άφησε στη σημερινή βουλγαρική γενιά είναι να βρει τις ρίζες της και να είναι πιο ανεκτική προς τους ανθρώπους στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Επί χρόνια υποβάλλονταν σε προπαγάνδα και αφομοίωση και δεν πρέπει να θυμώνουμε ότι σήμερα κάποιοι απ’ αυτούς αποκαλούν τον εαυτό τους Μακεδόνες.

Άλλη αξιοσημείωτη προσωπικότητα, η οποία, σύμφωνα με τον Ντανιέλ Πάνγκεφ είναι η ζωντανή μνήμη της βουλγαρικής ιστορίας στη Ρουμανία είναι ο βούλγαρος καθηγητής Λουκά Βέλτσοφ. Εκείνος μου έδειξε τα πανδοχεία των επαναστατών προσφύγων στη Ρουμανία, τον μύλο , στον οποίο ο Μπότεφ και ο Λέβσκι περνούν το χειμώνα του 1868. Μου έδειξε το ξενοδοχείο, στο οποίο διέμενε ο Ιβάν Βάζοφ κατά τις επισκέψεις του στη Ρουμανία, καθώς και το κτήριο του κάποτε φωτογραφικού ατελιέ, όπου έκαναν κάποια από τα πιο γνωστά πορτρέτα του Βασίλ Λέβσκι.

Δυστυχώς τα περισσότερα από τα περιγραμμένα από τον Ντανιέλ Πάνγκεφ μέρη βρίσκονται σε άθλια κατάσταση σαν ζωντανές πληγές της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Γι’ αυτό εκείνος θεωρεί αποστολή του να τα περιγράφει σε βιβλίο, για να μείνουν για τις επόμενες γενιές Βουλγάρων, οι οποίες να τα εκτιμήσουν.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο και αρχείο