Τα μεγαλιθικά μνημεία - αυτές οι μυστηριώδεις πέτρινες κατασκευές, που δημιουργήθηκαν πριν από χιλιετίες, βρίσκονται σε διάφορα μέρη του κόσμου. Οι ερευνητές τα ξεχωρίζουν σε μενίρ, ντολμέν και κρόμλεχ. Συνήθως τα ντολμέν είναι κατασκευές κλειστού τύπου με οροφή. Τα μενίρ είναι μεγάλιθοι με τη μορφή χονδροειδούς στήλης, τοποθετημένα χωριστά. Όταν οι μεγάλιθοι βρίσκονται σε ομάδες, ονομάζονται κρόμλεχ. Μεγαλιθικά μνημεία βρίσκονται κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας και σχηματίζουν, σύμφωνα με τον ερευνητή της κουλτούρας των κατασκευών αυτών, υφηγητή Λιουμπομίρ Τσόνεφ, το Μεγαλιθικό τόξο της Μαύρης Θάλασσας. Το τόξο αυτό περνάει από τη ανατολική Ροδόπη, το Σακάρ, τον ανατολικό Αίμο, το Σούμεν, το Ακρωτήριο Καλιάκρα, τη χερσόνησο της Κριμαίας, τον Καύκασο και τα όρη της Αρμενίας.

Οι επιστήμονες είναι πεπεισμένοι για τον λατρευτικό σκοπό των μνημείων αυτών. Ωστόσο, παραμένει το ερώτημα του πότε δημιουργήθηκαν. Υπάρχουν, άραγε, συνδέσεις και αναλογίες μεταξύ των διαφορετικών τοποθεσιών κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας; Για να πάρουμε απάντηση στις ερωτήσεις αυτές στραφήκαμε στον υφηγητή Λιουμπομίρ Τσόνεφ. Όταν μιλάμε για μεγαλιθικά μνημεία, οι ερωτήσεις είναι περισσότερες από τις απαντήσεις. Υπάρχουν ελάχιστες απαντήσεις που μπορούν να αποδειχθούν απόλυτα επιστημονικά, παραδέχεται ο ερευνητής. Το παράδοξο είναι ότι τα διαφορετικά μεγαλιθικά πεδία μοιάζουν μεταξύ τους, αλλά δεν υπάρχουν δύο όμοια.

Στα Βαλκάνια υπάρχουν περίπου 400 ντολμέν και μενίρ. Στον Καύκασο υπάρχουν περίπου 2.000, αλλά δεν υπάρχουν μενίρ. Στα βουνά της Αρμενίας υπάρχει μια εξαιρετικά όμορφη περιοχή με εκατοντάδες μενίρ και ντολμέν στο κέντρο της. Οι ντόπιοι λόγιοι λένε ότι είναι από την V-IV χιλιετία π.Χ. Νεότερα από τα μεγαλιθικά μνημεία της Αρμενίας πρέπει να είναι αυτά που βρίσκονται στον Καύκασο, τα οποία χρονολογούνται από τον 20ο έως τον 15ο αιώνα π.Χ. 4-5 αιώνες αργότερα, σταματά η κατασκευή τους εκεί και εμφανίζεται στα Βαλκάνια, όπου χρονολογείται από τον 12ο και τον 6ο αιώνα π.Χ. Πολύ θα ήθελα να ξέρω, αν αυτή η τεράστια διαφορά είναι πραγματική ή οφείλεται σε ανακριβή χρονολόγηση. Πιστεύω ότι είναι αδύνατο, τόσο κοντινά πεδία να έχουν υπάρξει απόλυτα απομονωμένα και με τόσο μεγάλη χρονολογική διαφορά, λέει ο υφηγητής Λιουμπομίρ Τσόνεφ.

Το κύριο πρόβλημα με τα μεγαλιθικά μνημεία είναι η ακριβής χρονολόγησή τους. Αν λυθεί το πρόβλημα αυτό, τότε θα αρχίσει, σταδιακά, να λύνεται και το μυστήριο που τα περιβάλλει. Οι τοποθεσίες, στις οποίες βρίσκονται, σε διαφορετικές χώρες, έχουν διερευνηθεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν έχουν διαφορετική αξιοπιστία. Σύμφωνα με τον υφηγητή, πιο ακριβής είναι η ημερομηνία για τα ντολμέν του Καυκάσου, ο υπολογισμός της οποίας έγινε με ραδιενεργό άνθρακα-14 και οπτική διέγερση φωταύγειας. Στη Βουλγαρία, η χρονολόγηση γίνεται με κεραμικά ευρήματα, τα οποία μπορεί να είναι κατασκευασμένα σε μετέπειτα εποχές.

Πού μπορούμε να δούμε καλά διατηρημένα μεγαλιθικά μνημεία στη Βουλγαρία;

Ντολμέν βρίσκονται στο βουνό Στράντζα, στο βουνό Σακάρ και στην Ανατολική Ροδόπη. Τα μεγαλύτερα, σχετικά διατηρημένα, δείγματα βρίσκονται στο βουνό Στράντζα, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία και διατηρούνται χάρη στο γεγονός ότι πριν από χρόνια, λόγω του καθεστώτος φύλαξης των συνόρων, αυτή η περιοχή ήταν απολύτως απρόσιτη για τους κυνηγούς θησαυρών. Περισσότερο προσιτή στους τουρίστες είναι η περιοχή του βουνού Σακάρ, όπου τα περισσότερα ντολμέν βρίσκονται κοντά στον αυτοκινητόδρομο Χάρμανλι - Τοπόλοβγκραντ, - λέει ο υφηγητής Λιουμπομίρ Τσόνεφ.

Όσον αφορά τα κρόμλεχ, στη Βουλγαρία βρέθηκαν πέντε. Το ένα είναι στο χωριό Ντόλνι Γκλαβανάκ, στην Ανατολική Ροδόπη, και αποτελείται από 20 πέτρες ύψους, περίπου, 1 έως 1,50 μέτρων, οι οποίες είναι τοποθετημένες σε κύκλο. Το δεύτερο κρόμλεχ υπήρχε στο Σταροσέλ, στο χωριό Στάρο Ζελεζάρε, και αποτελούταν από 24 μενίρ τοποθετημένα σε κύκλο. Όμως καταστράφηκε. Το τρίτο βρίσκεται στο ακρωτήριο Εμινέ. Μενίρ βρίσκονται σε σειρές και ακανόνιστες ομάδες μπορεί να δει κανείς κοντά στην πόλη Πλίσκα. Οι ντόπιοι τα ονομάζουν «Πέτρινα πνεύματα». Μερικοί μελετητές λένε ότι κατασκευάστηκαν από τους αρχαίους Βουλγάρους, αλλά ο υφηγητής αμφιβάλει για την ακρίβεια της θεωρίας αυτής.

Θεωρώ παράλογο άνθρωποι, με συγκεκριμένο πολιτισμικό επίπεδο, που είχαν δικό τους κράτος, ήρθαν εδώ, κατέκτησαν εδάφη και δημιούργησαν ένα νέο κράτος με πρωτεύουσα, να φυτεύουν αυτές τις τεράστιες πέτρες χωρίς λόγο. Αυτό είναι εξαιρετικά πρωτόγονο», λέει ο υφ. Λιουμπομίρ Τσόνεφ. Μάλιστα, σε κανένα από τα στοιχεία που υπάρχουν για τους αρχαίους Βουλγάρους δεν εξηγείται το τι αντιπροσωπεύουν οι πέτρες αυτές. Ακόμα περισσότερο, που οι Βούλγαροι επέκτειναν τα σύνορά τους μέχρι το Αιγαίο. Αλλά εκεί δεν υπάρχουν παρόμοια μνημεία. Αυτός είναι ο λόγος που με κάνει να πιστεύω ότι πρόκειται για ένα άλλο ιστορικό στρώμα.

Αυτές οι διαφορές μπορούν να επιλυθούν, με ομοφωνία, μόνο με την χρονολόγηση των αντικειμένων με τη μέθοδο φθορισμού. Με τον τρόπο αυτό χρονολογήθηκαν τα διάσημα σχέδια που βρίσκονται στο οροπέδιο Νάσκα στο Περού, που προσελκύουν πολλούς τουρίστες από όλο τον κόσμο, υπογραμμίζει ο υφηγητής. Αυτό θα μπορούσαμε να το κάνουμε με τη βοήθεια της Ελλάδας, η οποία εφαρμόζει τη μέθοδο αυτή εδώ και χρόνια.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης