Πρόσφατα, το Υπουργείο Εξωτερικών δημοσίευσε στοιχεία για τον αριθμό των βούλγαρων πολιτών που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό. Ο συνολικός τους αριθμός ανέρχεται στα 2 417 000 άτομα, από τα οποία, τουλάχιστον, τα 1,5 εκατομμύρια ζουν σε κάποια από τις χώρες-μέλη της ΕΕ. Σύμφωνα με την έκθεση, τα τελευταία 7 χρόνια, 400 χιλιάδες άτομα εγκατέλειψαν τη Βουλγαρία.

Πώς διαμορφώνεται και υπολογίζεται το μεταναστευτικό φαινόμενο στη Βουλγαρία; Πόσοι Βούλγαροι ζουν στο εξωτερικό; Από πρακτική άποψη, τα ερωτήματα αυτά είναι καθοριστικής σημασίας για τη διοργάνωση των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι οποίες θα διεξαχθούν τον Μάιο. Η ορθότητα των μεθοδολογιών που αντικατοπτρίζουν τις μεταναστευτικές διαδικασίες δεν είναι λιγότερο σημαντική για την απογραφή του πληθυσμού της Βουλγαρίας που θα γίνει το 2021. Για να μάθουμε τι βρίσκεται πέρα από τα στατιστικά στοιχεία, ήρθαμε σε επαφή με τον υφηγητή Σπας Τάσεφ, ο οποίος εργάζεται στο Ινστιτούτο ερευνών του πληθυσμού και του ανθρώπου, στης Ακαδημίας Επιστημών της Βουλγαρίας. Σύμφωνα με τον υφηγητή, τα στοιχεία που ανακοίνωσε το ΥΠΕΞ σχετικά με τον αριθμό των Βουλγάρων που ζουν στο εξωτερικό προκάλεσαν έκπληξη στην επιστημονική κοινότητα στη Βουλγαρία.

Οι μεγαλύτερες απώλειες σημειώθηκαν κατά την περίοδο 1985-1992, γεγονός που είναι κατανοητό λόγω της μαζικής μετανάστευσης Βούλγαρων τουρκικής καταγωγής. Την περίοδο εκείνη μετανάστευαν, κατά μέσο όρο, 66 χιλιάδες άτομα το χρόνο. Στη συνέχεια, το μέγεθος της μετανάστευσης άρχισε να παρουσιάζει συνεχή μείωση. Μέχρι το 2013, μετανάστευαν 1.100 άτομα κάθε χρόνο. Αυτή είναι ίσως η πιο ευνοϊκή περίοδος σε ό, τι αφορά στη μετανάστευση. Για το λόγο αυτό, προβλέψαμε ότι μετά το 2015-20 θα έχουμε ένα ελαφρώς θετικό μεταναστευτικό ρεύμα. Δυστυχώς, αυτές οι προβλέψεις δεν επαληθεύτηκαν. Την τελευταία διετία σημειώθηκε κάποια αύξηση των μεταναστευτικών απωλειών, αλλά είναι της τάξης των 4 έως 5 χιλιάδων ατόμων ετησίως. Για το λόγο αυτό, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για μεγάλες μεταναστευτικές απώλειες και μαζική έξοδο από τη Βουλγαρία, εντύπωση, η οποία σχηματίζεται από τα στατιστικά στοιχεία που ανακοίνωσε το ΥΠΕΞ.

Πώς, σχηματίζονται τα στατιστικά στοιχεία; Πρέπει να θεωρούμε μετανάστες τους Βούλγαρους που ζουν στην ΕΕ, όπου η ελεύθερη κυκλοφορία και η επιλογή του τόπου διαβίωσης είναι θεμελιώδες δικαίωμα;

Εδώ ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα σημαντικό ζήτημα. Το πρόβλημα είναι ότι δεν διαθέτουμε κάποιον ακριβή μηχανισμό υπολογισμού της σύγχρονης μετανάστευσης. Στην εποχή μας υπάρχουν ημερήσια διεθνή μεταναστευτικά ρεύματα, επειδή υπάρχουν άνθρωποι που φεύγουν από το κράτος που ζουν κάθε μέρα και επιστρέφουν στο τέλος της εργάσιμης ημέρας. Υπάρχουν εβδομαδιαίες και εποχικές μεταναστεύσεις. Από την άποψη των στατιστικών στοιχείων, μετανάστης θεωρείται όποιος έχει ζήσει περισσότερο από ένα χρόνο σε κάποιο ξένο κράτος. Σήμερα, οι στατιστικολόγοι διαφωνούν στο ότι η μετανάστευση εντός της ΕΕ πρέπει να εξετάζεται ως τέτοια ή αν πρόκειται για ένα διαφορετικό είδος μετακίνησης του πληθυσμού - για την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού. Το αν πρόκειται για μεταναστευτικές απώλειες για τη Βουλγαρία, είναι δύσκολο να το πούμε, επειδή πολλοί από αυτούς προτίθενται να επιστρέψουν.

Το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι μόνο βουλγαρικό φαινόμενο. Το ίδιο συμβαίνει σε ολόκληρη την ΕΕ. Παρά τη διαμάχη μεταξύ της Δυτικής Ευρώπης και των κρατών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης για την αποδοχή των μεταναστών, δεν θα πρέπει να αναζητηθεί μια κοινή λύση;

Πέρυσι, η Ακαδημία Επιστημών της Βουλγαρίας εργάστηκε πολύ σοβαρά σε ένα σχέδιο για τη δημογραφική ανάπτυξη της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της αναζήτησης πόρων για την αντιμετώπιση της δημογραφικής κρίσης. Στο παρελθόν, η Δυτική Ευρώπη κάλυπτε τις ανάγκες της σε εργατικό δυναμικό, χρησιμοποιώντας μετανάστες και από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Αλλά, πλέον, το δυναμικό αυτών των περιοχών έχει εξαντληθεί. Οι μόνες περιοχές που μπορούν να προσφέρουν νεαρό πληθυσμό είναι η Μέση Ανατολή, η Βόρεια και η Υποσαχάρια Αφρική, γεγονός που αλλάζει, ήδη, τις κοινωνικοπολιτιστικές προοπτικές στην Ευρώπη. Αυτό, αναμφισβήτητα, προκαλεί ανησυχία στους κατοίκους των κρατών αυτών, σχετικά με το κατά πόσο η πολιτική αυτή θα λύσει τα δημογραφικά προβλήματα.

Σύμφωνα με τον υφηγητή Σπας Τάσεφ, η δημογραφική κρίση δεν οφείλεται μόνο στην υλική βάση, όσο και στις αλλαγές του συστήματος αξιών των σύγχρονων Ευρωπαίων. Το κλειδί για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι η στάση απέναντι στα παιδιά:

Στο παρελθόν, τα παιδιά ήταν τμήμα του εργατικού δυναμικού, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές, ενώ σήμερα έχουν μεγαλύτερη συναισθηματική διάσταση. Αλλά θα πρέπει, κάποια στιγμή, να συνειδητοποιήσουμε ότι τα παιδιά έχουν και οικονομική διάσταση, διότι ο αριθμός των μελλοντικών εργαζομένων θα καθορίζει τις συντάξεις μας. Από αυτή την άποψη, πιστεύω ότι η ευρωπαϊκή κοινωνία πρέπει να δώσει βάρος στην αύξηση της εσωτερικής γονιμότητας, η οποία θα αναπαράγει τις ευρωπαϊκές αξίες και θα εξασφαλίσει ένα πιο σταθερό κοινωνικό σύστημα.

Μετάφραση: Σταύρος Βανιώτης

Φωτογραφίες: dnevnik.bg και προσωπικό αρχείο