Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με μουσείο προς την Βουλγαρική Ακαδημία των Επιστημών εγκαινιάστηκε η 12^η Εθνική Αρχαιολογική Έκθεση «Βουλγάρικη Αρχαιολογία 2018». Η έκθεση διοργανώνεται μαζί με άλλα 19 μουσεία από όλη τη χώρα και παρουσιάζει ευρήματα, τα οποία δεν έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα. Παρουσιάζονται 250 εκθέματα, δείγματα αρχαίων πολιτισμών, από 23 αρχαιολογικούς χώρους και αφίσες από 50 μελέτες για μια περίοδο από την πρώιμη προϊστορία ως τον Μεσαίωνα.

Μεταξύ των πιο ενδιαφερόντων αρχαιολογικών χώρων είναι η ρωμαϊκή πόλη – αποικία Ulpia Oescus που χτίστηκε στις εκβολές του ποταμού Ίσκαρ, στον Δούναβη (σήμερα χωριό Γκίγκεν, στην περιοχή του Πλέβεν). Η αρχαία πόλη είχε μεγάλη σημασία. Δημιουργήθηκε στη θέση του πρώτου ρωμαϊκού στρατοπέδου στον Κάτω Δούναβη που ήταν έδρα της 5^ης Μακεδονικής Λεγεώνας.

Μεταξύ των ευρημάτων του 2018 από αυτόν τον αρχαιολογικό χώρο βρίσκεται μια κεφαλή από μάρμαρο, κατά πάσα πιθανότητα του αυτοκράτορα Αυρηλιανού (270-275 μ.Χ.) που σταθεροποίησε την αυτοκρατορία και χάρη στο στρατό που οργάνωσε στην περιοχή του Κάτω Δούναβη σταμάτησε την εισβολή διάφορων φύλων μετά που η αυτοκρατορία οπισθοχώρησε από την επαρχία της Δακίας (σημερινή Ρουμανία).

Την περίοδο του Πρώτου Γοτθικού Πολέμου (δεκαετία 50-60 του 3^ου αιώνα μ.Χ.) η Ulpia Oescus πυρπολήθηκε και ερημώθηκε, αλλά η 5^η Λεγεώνα επέστρεψε εκεί με επικεφαλή τον αυτοκράτορα Αυρηλιανό και αυτό εξηγεί την ανακάλυψη της κεφαλής του αγάλματος, λέει η υφηγήτρια διδάκτωρ Γκεργκάνα Καμπακτσίεβα, η οποία ηγείται της ερευνητικής ομάδας. Ο αυτοκράτορας προσωπικά επιτηρούσε την αναστήλωση των στρατοπέδων και των κάστρων, κάτι που αποδεικνύεται από τις αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες. Η κεφαλή βρέθηκε σε μια απόσταση κάμποσων μέτρων από την αίθουσα συμποσίων μιας μεγάλης έπαυλης που ήταν το πιο μεγαλόπρεπο κτίριο στην πόλη. Ενδιαφέρον έχουν και κάποιες αρχιτεκτονικές και διακοσμητικές λεπτομέρειες από μάρμαρο που συνδέονται με ανακαίνιση της έπαυλης πριν από μια επίσκεψη στην πόλη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μεγάλου, το 328 μ.Χ., για τα εγκαίνια μιας γέφυρας που χτίστηκε πάνω από τον Δούναβη για να διευκολυνθούν οι εμπορικές συναλλαγές με τους βαρβάρους.

Εμβληματική για την προϊστορία των εδαφών που ανήκουν στην Βουλγαρία είναι ο τύμβος, στον οποίο ήταν χτισμένος ο οικισμός «Το μεγάλο νησί» στην περιοχή του Ντουράνκουλακ, στη Βορειοανατολική Βουλγαρία. Μεταξύ των πιο ενδιαφερόντων ευρημάτων είναι κάποια εργαλεία για τατουάζ (βελόνα από οστό και πέτρα για το τρίψιμο χρωμάτων) από την Πρώιμη Χαλκολιθική Εποχή (περίπου 4 500 χρόνια π.Χ.).

Όσοι επισκεφτούν την έκθεση θα μπορούν να θαυμάσουν από κοντά πανέμορφα κεραμικά σκεύη από την 5^η χιλιετηρίδα που βρέθηκαν στην Κοζάρεβα μογκίλα, στην περιοχή του Μπουργκάς.

Υψηλή καλλιτεχνική αξία έχουν και τα κοσμήματα που ξέθαψε το αρχαιολογικό σκεπάρνι στο κάστρο Βουκελόν, κοντά στο χωριό Μάτοτσινα και στα σύνορα με την Τουρκία. Το κάστρο χρησιμοποιούταν από την Ύστερη Αρχαιότητα και κατά τον Μεσαίωνα, ενώ τα κοσμήματα όπως αυτά τα ασημένια σκουλαρίκια είναι από το 13^ο – 14^ο αιώνα μ.Χ.

Στην έκθεση για πρώτη φορά εκτίθεται και ένα ιδιαίτερα αξιόλογο γυάλινο ποτήρι. Το σκεύος ονομάζεται ντιατρέτουμ (diatretum) και αποτελείται από γυάλινα εσωτερικά τοιχώματα τα οποία απ’ έξω είναι διακοσμημένα με πλέγμα. Το συγκεκριμένο έκθεμα βρέθηκε στην περιοχή του Γιάμπολ το 1960 σε έναν ρωμαϊκό τάφο του 4^ου αιώνα μ.Χ. Το ντιατρέτουμ συντηρήθηκε πριν λίγα χρόνια στην Γερμανία βάσει ενός σχεδίου του Βουλγάρικου Αρχαιολογικού Μουσείου. Σύμφωνα με μια από τις θεωρίες για τη δημιουργία του είναι πως η κατασκευή του δείχνει μεσοανατολίτικη τεχνοτροπία και ίσως προέρχεται από την Συρία ή την Αίγυπτο. Πάντως ο μάστορας που το δημιούργησε κατείχε την λεπτεπίλεπτη τεχνική «διάτρητο δίχτυ από έγχρωμο γυαλί» που συμπεριλαμβάνει κοπή μεταξύ του γυάλινου τοιχώματος και του εξωτερικού διάκοσμου.

Η έκθεση εγκαινιάστηκε στην Γιορτή του Αρχαιολόγου (14 Φεβρουαρίου) και θα συνεχιστεί ως τις 14 Απριλίου.

Τέτοιες εκθέσεις είναι ευκαιρία για μας που έχουμε αφοσιωθεί στην αρχαιολογία σαν επιστήμη να δούμε και να εκτιμήσουμε τα αποτελέσματα της δουλειάς των συναδέλφων μας, είπε ο διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου υφηγητής διδάκτωρ Χρίστο Ποπόφ. Έτσι νιώθουμε μια ενότητα και μπορούμε να θυμηθούμε πως η περίπλοκη διαδικασία της έρευνας του παρελθόντος μας δεν είναι διαγωνισμός.

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με Μουσείο, ΒΤΑ και προσωπικό αρχείο