Το έθιμο του αγιασμού των νερών είναι κοινό για τους ορθόδοξους χριστιανούς. Συμβαίνει σε πολλές χώρες στις 6 Ιανουαρίου, την ημέρα των Θεοφανείων και συμπεριλαμβάνεται στα έθιμα που βασίζονται στην πεποίθηση των ανθρώπων πως ο κόσμος πρέπει να καθαρθεί γιατί από την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ως τα Φώτα στη γη ανεβαίνουν από τον κάτω κόσμο τα κακά πνεύματα που αποκαλούνται καλικάντζαροι για να κάνουν σκανταλιές και αταξίες. 

Το νερό από αρχαιοτάτων χρόνων έχει καθαρτική σημασία και συνήθως τα ιερά όπως και οι σημερινοί ναοί χτίζονται δίπλα σε πηγές οι οποίες ονομάζονται αγιάσματα. Στην εποχή μας κάθε σπίτι έχει μπάνιο με ζεστό νερό και μας είναι λίγο δύσκολο να φανταστούμε την ζωή των παλαιότερων ανθρώπων και την ανάγκη τους για καθαρμό σωματικό και πνευματικό.

Από την άλλη το έθιμο κατά το οποίο οι παπάδες ρίχνουν τον σταυρό στην δεξαμενή από όπου ο οικισμός τροφοδοτείται με πόσιμο νερό έχει να κάνει με την ιδιότητα του χρυσού και του ασημιού να σκοτώνει τα μικρόβια έτσι ώστε να αποφεύγονται οι επιδημίες  αλλά και με την σκληραγώγηση των αντρών.

Οι Βούλγαροι «πιάνουν το σταυρό» κατά τα Θεοφάνεια σε πολλά μέρη της χώρας. Το Καλόφερ όμως, στην καρδιά της Βουλγαρίας, κρατάει τα πρωτεία όσον αφορά την θεαματικότητα του εθίμου. Από τα ξημερώματα οι δρόμοι στην πόλη που είναι χτισμένη στους νότιους πρόποδες του Αίμου, αντηλαλούν από τις γκάιντες και τα ταμπούρλα.

Οι άντρες μαζεύονται στο σπίτι του δημάρχου και από εκεί ξεκινούν όλοι μαζί προς το φράγμα στην άκρη της πόλης. Γύρω από τις όχθες της Τούντζα μαζεύονται πλήθη από όλη τη χώρα και τουρίστες που φτάνουν ειδικά για να δουν τον χορό των Καλοφεριανών στα παγωμένα νερά. Ο γιορταστικός χορός των Θεωφανείων στο Καλόφερ είναι υποψήφιος να μπει στην λίστα με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Εδώ και μερικά χρόνια στον τελετουργικό χορό συμμετέχουν και ομάδες αντρών από άλλες περιοχές. Όλοι τους φοράνε παραδοσιακές φορεσιές και κρατάνε σημαίες. Ταυτόχρονα είναι σίγουροι πως αυτό που κάνουν θα τους δώσει υγεία και δύναμη. Αν το πυξάρι με το οποίο ο παπάς τελεί τον αγιασμό παγώσει οι άνθρωποι θεωρούν πως η χρονιά θα είναι γόνιμη και ευτυχισμένη. Όλοι οι συμμετέχοντες σχολιάζουν πως όταν βγαίνουν από το νερό αισθάνονται καινούριοι και κανένας τους δεν κρυολογεί γιατί γρήγορα αλλάζουν τα ρούχα τους και μαζεύονται στα ζεστά να φάνε και να πιούνε.

Παρακολουθώ την παράδοση αυτή από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, λέει ο νυν δήμαρχος του Καλόφερ, Ρούμεν Στογιάνοβ. Η προετοιμασία για το χορό ξεκινάει από το προηγούμενο βράδυ. Όλοι όσοι σκοπεύουν να συμμετάσχουν τρώνε καυτερές πιπεριές και ελαφριά μεζεδάκια και πίνουν κρασί υπό τον ήχο της γκάιντας.  Προσωπικά συμμετέχω στο έθιμο εδώ και 10 χρόνια. Ο φόβος δεν μπορεί να υπερτερήσει γιατί σε παρασέρνει η συλλογική διάθεση. Έτσι με θάρρος ρίχνεσαι στο κρύο νερό και δεν το αισθάνεσαι. Αυτή τη μέρα το νερό είναι αγιασμένο και κανένας δεν αρρωσταίνει. Αντιθέτως όλοι όσοι χορεύουν στο ποτάμι είναι υγιείς όλο το χρόνο και δουλεύουν πιο δυναμικά. Γι’ αυτό δεν χάνω με τίποτα το έθιμο. Ποτέ δεν έχουμε καλέσει κάποιον να παρακολουθήσει την παράδοσή μας. Πάντοτε το κάνουμε αυθόρμητα και εθελοντικά. Έτσι κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι άντρες επιθυμούν να συμμετάσχουν στον χορό μας. Η ομάδα από το Καλόφερ συχνά αριθμεί 150 άτομα. Όσο περνούν τα χρόνια έρχονται όλο και περισσότερες οργανωμένες ομάδες από άλλες πόλεις αλλά αυτό δημιουργεί πρόβλημα στους ντόπιους. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι επισκέπτες είναι τόσοι πολλοί που οι Καλοφεριανοί δεν τα καταφέρνουν να μπουν στο ποτάμι. Αυτό μας απογοητεύει και μας κάνει εχθρικούς. Γιατί αυτή είναι η δική μας παράδοση και είμαστε υπερήφανοι που είναι δική μας. Ταυτόχρονα οι παρατηρητές από την ΟΥΝΕΣΚΟ δήλωσαν πως για να μπούμε στην λίστα με την παγκόσμια πολιτιστική ένα από τα κριτήρια είναι το έθιμο να υλοποιείται από ντόπιους. Γι’ αυτό κάνω έκκληση σε όλους όσους θέλουν να γίνουν κοινωνοί της τελετουρίας μας να μας αφήνουν να την εκτελούμε πρώτοι. Ζητάμε σεβασμό και ελπίζω να λάβουμε κατανόηση. Γιατί αλλιώς το έθιμό μας θα εξαφανιστεί και θα γίνει μια κούφια τουριστική ατραξιόν.