«Κάποιοι το συγκρίνουν με τη Μονμάρτη του Παρισιού, κι εμένα μου μοιάζει με τη Μάλα Στράνα της Πράγας. Εάν θέλει κανείς να δείξει σε κάποιο ξένο στη Σόφια την ιστορία της βουλγαρικής τέχνης και λογοτεχνίας από τις αρχές του 20^ου αιώνα, μπορεί να τον γυρίσει στα σοκάκια του κάτω Λόζενετς. Είναι σαν εγκυκλοπαίδεια. «Ποιος ποιος είναι;». Είναι αρκετό να ξέρεις τις ιστορίες και τα ονόματα των προσωπικοτήτων που έζησαν εκεί…»

Έτσι αρχίζει την αφήγησή της για τα μυστήρια της συνοικίας Λόζενετς στη Σόφια η Μαγκνταλένα Γκίγκοβα – δημοσιογράφος, συγγραφέας, ταξιδιώτισσα, φωτογράφος και ερευνήτρια ξεχασμένων ή άγνωστων ιστοριών διάσημων Βουλγάρων. Λίγοι ξέρουν ότι στην πολυτελή συνοικία της Σόφιας έχει τόσο πολλές ιστορίες, που μπορούν να εμπνεύσουν τη συγγραφή μυθιστορημάτων. Η περιοχή κατοικήθηκε με απόφαση της κυβέρνησης και του Δήμου Σόφιας το μακρινό 1921. Με την απόφαση αυτή σε διανοούμενους και συνταξιούχους στρατιωτικούς παραχωρήθηκαν οικόπεδα εμβαδού 550 τετραγωνικών μέτρων στην τοποθεσία Κουρουμπαγκλάρ /από τουρκικά – «τα ξερά αμπέλια»/. Τα οικόπεδα αυτά βρίσκονταν στη λεγόμενη Τρίτη Υπεραστική Ζώνη, όπου δεν είχε υδροδότηση και αποχέτευση.

Μόλις το 1928, χάρη στον μηχανικό Νικόλα Σελιμίνσκι, κατασκευάστηκε το δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης. Για να έχει αρκετές πράσινες εκτάσεις, οι ιδιοκτήτες οικοπέδων έπρεπε να χτίσουν τα κτήρια τους σε εμβαδόν μέχρι και 250 τετραγωνικά μέτρα. Το αρχιτεκτονικό σχέδιο της περιοχής εκπονήθηκε το 1920 από αρχιτέκτονες και μηχανικούς με ευρωπαϊκή μόρφωση. Στο τετράγωνο, που αποκαλούταν η Συνοικία των Δημοσιογράφων (γύρω από τη σημερινή πλατεία Δημοσιογράφου) δεν υπήρχαν μαγαζιά, αποθήκες και εργαστήρια, κάτι που το κατέστησε εξαιρετικά ευχάριστη και ήσυχη περιοχή για να ζει κανείς. Στην περίοδο 1920 – 1938 εκεί διαμορφώθηκαν όμορφα κτήρια με καταπληκτικούς κήπους, σχεδιασμένα από διάσημους αρχιτέκτονες όπως οι Γκεόργκι Οβτσάροφ και Γιορντάν Μιλάνοφ. Ο καθένας προσπαθούσε να ξεχωρίσει για το στιλ του και να μην επαναλαμβάνει τα ήδη υπάρχοντα. Γι’ αυτό έχει τόσες ομορφιές στο Λόζενετς – πέτρινα ανάγλυφα με το σχήμα λουλουδιών, κομψά μπαλκονάκια, παράθυρα με ασυνήθιστα σχήματα, λέει η Μαγκνταλένα Γκίγκοβα.

Στην κάποτε οδό Μουσούλ, τώρα Αρχιτέκτονα Γιορντάν Μιλάνοφ, βρισκόταν το θερμοκήπιο του Αντόν Κράους – κηπουρού της Αυλής και διάσημου σύμβουλου για τη διαμόρφωση των κήπων. Οι πρώτοι κάτοικοι της συνοικίας εήταν ο συγγραφέας Ελίν Πελίν και ο ηθοποιός Κράστιο Σαράφοφ. Το σπίτι του μάστορα του σύντομου διηγήματος βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου, όπου είναι η Ιερατική Σχολή. Το επισκέπτονταν διάσημοι διανοούμενοι – συγγραφείς, ηθοποιοί, καθηγητές των ακαδημαϊκών κύκλων. Συχνά στην πόρτα του σεμνού σπιτιού του συγγραφέα εμφανιζόταν και ο βασιλιάς Μπορίς Γ΄, μόνος του, χωρίς σωματοφύλακες. – διηγείται η Μαγκνταλένα Γκίγκοβα και συνεχίζει:

Ένας ξένος δεν μπορεί πώς να ξέρει ποιος είναι ο Ελίν Πελίν, αλλά όταν τον πας στην ταβέρνα «Κάτω από τις φλαμουριές», εκεί είναι ο τόπος να του πεις την ιστορία πώς ο συγγραφέας έδωσε το όνομα του μαγαζιού. Θα ήταν περίεργο να μάθει ότι εκεί μαζεύονταν διάσημοι βούλγαροι συγγραφείς και καλλιτέχνες. Ιδιοκτήτης της ταβέρνας ήταν ο στρατηγός Στέφαν Τάσεφ, συνταξιούχος λόγω της Συνθήκης του Νεϊγύ. Και αν ο καιρός είναι κατάλληλος για βόλτες, αρκεί να ακολουθήσουμε τις αναμνηστικές πλάκες, για να βυθισθούμε στα μυστήρια του Λόζενετς από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Κι αν ακολουθήσουμε τις ερωτικές ιστορίες της συνοικίας – δεν έχουν τελειωμό, χαμογελά η Μαγκνταλένα. Ανάμεσά τους είναι η ρομαντική ιστορία των διάσημων ποιητών Ντόρα Γκάμπε και Πέγιο Γιάβοροφ, οι οποίοι συναντιούνταν στη σοφίτα της ταβέρνας. Εκτός από τον έρωτα μεταξύ τους, η οποία ήταν πολύ δυνατή, τους ένωναν κοινές αξίες και ενδιαφέροντα.

Στη Συνοικία των Δημοσιογράφων το 1925 ο ιστορικός της βουλγαρικής δημοσιογραφίας Γκεόργκι Νικόλοφ και η σύζυγός του, η Ιταλίδα Ελίζα άνοιξαν το πρώτο άσυλο για σκυλιά και γάτες. Το σπίτι τους επισκεπτόταν ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος ήταν ερωτευμένος με τη φίλη της κόρης τους Μάρα – Μίτι Κοβάτσεβα.

Ανάμεσα στους κατοίκους του Λόζενετς του περασμένου αιώνα ξεχωρίζουν και τα ονόματα του συνθέτη Παρασκέβ Χατζίεφ και της ντίβας της όπερας Ίλκα Ποπόβα, η οποία κατέκτησε την Γκραν Όπερα του Παρισιού, τη Σκάλα του Μιλάνου, αλλά και την καρδιά του Σαλιάπιν. Περίεργη είναι και η ιστορία της ηθοποιού Ιρίνα Μαλέεβα:

Είναι η μόνη Βουλγάρα που έπαιξε σε τέσσερις ταινίες του Φελίνι. Όταν ήταν ηλικίας 15 χρόνων έφυγε να μαθαίνει ζωγραφική στη Ρώμη, όπου συνάντησε τον μεγάλο ιταλό σκηνοθέτη. Η Ιρίνα είναι ο μόνος άνθρωπος που ζωγραφίστηκε από τον διάσημο ζωγράφο της Βιέννης Χουντερτβάσερ.

Και για να ολοκληρωθεί η ιστορία του Λόζενετς, η Μαγκνταλένα μας λέει άλλο ένα μυστικό – το Ρωμαϊκό Τείχος, του οποίου το όνομα φέρει και η λαϊκή αγορά της συνοικίας, δεν είναι ρωμαϊκό, αλλά θρησκευτικό οθωμανικό μνημείο του 16^ου αιώνα.

Σύμφωνα με μια από τις υποθέσεις, πρόκειται για επιτάφιο κτήριο διακεκριμένου Τούρκου, που χτίστηκε στο τουρκικό νεκροταφείο, το οποίο βρισκόταν σ’ αυτήν την περιοχή πριν από την Απελευθέρωση του 1878.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα

Φωτογραφίες: Μαγκνταλένα Γκίγκοβα, Νταρίνα Γκριγκόροβα και αρχείο