Για ενδέκατη φορά το Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με Μουσείο της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών παρουσιάζει την ετήσια εθνική αρχαιολογική έκθεση «Βουλγαρική αρχαιολογία 2017». Παραδοσιακά η έκθεση περιλαμβάνει την αρχαιολογία τοπίου κατά το περασμένο έτος με τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα και επιτόπιες έρευνες. Στην έκθεση παρουσιάζονται 340 εκθέματα από 22 αρχαιολογικούς χώρους και αφίσες για 50 μελέτες.

Ίσως είναι μια από τις πλουσιότερες και ποικίλες εκθέσεις μας που καλύπτουν την περίοδο από την προϊστορία, τη Μέση και την Ύστερη Παλαιολιθική Εποχή, μέχρι τον Ύστερο Μεσαίωνα - είπε ο αρχαιολόγος διδάκτωρ Κάμεν Μπογιατζίεφ σε συνέντευξη Τύπου πριν από τα εγκαίνια της έκθεσης. Ανάμεσα στα πιο παλιά αντικείμενα είναι τα κεραμικά σκεύη από το χωριό Νταμιάνιτσα της Νοτιοδυτικής Βουλγαρίας – 6^η χιλιετηρίδα π. Χ. Υπάρχουν επίσης παλιότερα, αλλά τα ευρήματα από την Νταμιάνιτσα αποκαλύπτουν τις πλούσιες καλλιτεχνικές δεξιότητες των ανθρώπων εκείνης της εποχής.

Οι μεγάλες αρχαίες εποχές εξακολουθούν να αντιπροσωπεύονται καλά. Η Αρχαία Ελλάδα - κυρίως με την καλά διασωθείσα πόλη της Απολλωνίας Ποντικής, στα σύνορα της σημερινής Σωζόπολης. Πολυάριθμα είναι τα αντικείμενα της Ρωμαϊκής Περιόδου, συμπεριλαμβανομένων και των μεγαλύτερων πόλεων Σόφιας και Πλόβντιβ, των αρχαίων Σερδικής και Φιλιππούπολης. Και αν το 2016 βρέθηκαν πιο πολλά χρυσά αντικείμενα στη Βουλγαρία, το 2017 τα πιο πολύτιμα αντικείμενα είναι από την εποχή της Μεσαιωνικής Βουλγαρίας, από τον 10^ο έως τον 14^ο αιώνα μ. Χ.

Ίσως το 2017 να μην είναι το έτος των πολλών χρυσών ευρημάτων, αλλά είναι αρκετά πλούσιο με ποικιλία αντικείμενων, που ανακαλύφθηκαν – σχολιάζει ο Κάμεν Μπογιατζίεφ. Για πρώτη φορά βλέπω τόσο καλά διασωθέντα αντικείμενα, όπως ένας ορειχάλκινος αυλός από το Ντέμπελτ και ένα στήριγμα πυρσού, που βρέθηκε στην Πλίσκα.

Υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα ευρήματα, αλλά απαιτούν λίγο περισσότερη προσοχή, ακόμα και στις λεπτομέρειες. Έτσι, μερικά αντικείμενα, έστω και να φαίνονται απλά, προκαλούν μεγάλο ενδιαφέρον. Για παράδειγμα η πλούσια συλλογή ανθρωπόμορφων πήλινων ειδωλίων από την Νταμιάνιτσα, που χρονολογούνται από την 6^η και 5^η χιλιετηρίδα π. Χ. Ή μια εικόνα από την Τραπέζιτσα με διατηρημένη διακόσμηση... Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα είναι πόρπη από νεφρίτη που βρέθηκε στην Καλιάκρα και που εντυπωσιάζει πραγματικά με την απίστευτη δεξιοτεχνία και ακρίβεια, καθώς και με τα ερωτηματικά γύρω από την προέλευσή της – πως έφθασε στη σημερινή Βάρνα.

Η εν λόγω πόρπη κατασκευάστηκε στην Κίνα κατά την περίοδο της δυναστείας Γιουάν (1206-1368) και δείχνει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου /14^ου αιώνα/ τα βουλγαρικά εδάφη διατηρούσαν εμπορικές σχέσεις ακόμη και με αυτόν τον πολιτισμό της Άπω Ανατολής.

Ο Διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου με Μουσείο υφηγητής Λιουντμίλ Βαγκαλίνσκι υπογράμμισε κάποια σοβαρά προβλήματα της βουλγαρικής, αλλά και της ευρωπαϊκής αρχαιολογίας. Γίνεται λόγος για την πρόσβαση ιδιωτικών οργανώσεων στις αρχαιολογικές έρευνες. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία της Βουλγαρίας με τη δραστηριότητα αυτή ασχολούνται κρατικοί θεσμοί, αλλά υπάρχει πίεση για τη συμμετοχή άλλων οργανώσεων, π.χ. μη κυβερνητικών οργανισμών. Σύμφωνα με τον υφηγητή Βαγκαλίνσκι, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η αλλαγή του μοντέλου έδωσε αρνητικά αποτελέσματα. Στη Βουλγαρία το πρόβλημα μπορεί να αποδειχθεί σοβαρότερο λόγω των πολλών αρχαιοκάπηλων:

Δεν υπάρχει άλλη χώρα στην Ευρώπη, δεν ξέρω και στον κόσμο, όπου υπάρχουν 30 000 αρχαιοκάπηλοι και λαθρέμποροι αρχαιοτήτων, που δραστηριοποιούνται και στο εξωτερικό. Είναι πληροφορίες από τις υπηρεσίες, αρμόδιες για την καταπολέμηση της αρχαιοκαπηλίας, οι οποίες δεν έχουν πόρους για να περιορίσουν τις διαστάσεις της. Να μιλάμε για ιδιωτικοποίηση υπό αυτές τις συνθήκες και για συμμετοχή ιδιωτικών φορέων, όταν τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τους αρχαιοκάπηλους στην δραστηριότητά τους, αυτό μπορεί να διαγράψει την αρχαιολογική κληρονομιά, με την οποία είμαστε περήφανοι.

Πέρα από τα προβλήματα, οι βούλγαροι αρχαιολόγοι συνεχίζουν τη δουλειά τους, «το σύστημα λειτουργεί», σύμφωνα με τον υφηγητή Βαγκαλίνσκι. Το επόμενο ενδιαφέρον σχέδιο του Εθνικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου με Μουσείο είναι η έκθεση «Ο αθλητισμός στην Αρχαία Θράκη», η οποία θα εγκαινιαστεί την 1η Απριλίου.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με Μουσείο