Η Hμέρα του Αγίου Θεοδώρου, ένα από τα πιο πολύχρωμα λαϊκά πανηγύρια, γιορτάζεται το πρώτο Σάββατο της Μεγάλης Σαρακοστής. Προηγείται της Κυριακής της Τυροφάγου μέχρι την Ημέρα του Αγίου Θεόδωρου, που ονομάζεται επίσης Τρίμιρνα, Πείνα, ακόμα και Μαύρη Κυριακή. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας τηρείται αυστηρή νηστεία. Σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, αυτή είναι μια κρίσιμη στιγμή για την υγεία των ανθρώπων, για τη γονιμότητα στα ζωντανά και τη μελλοντική συγκομιδή, γιατί βρίσκονται σε επικίνδυνη θέση, επειδή τότε περιπλανιούνται ξωτικά της νύχτας και άλλα κακά πνεύματα. Σε ορισμένα μέρη ονόμαζαν τα τρομακτικά πλάσματα «Άγιος Θεόδωρος στο λευκό άλογο και η γιαγιά Τουντόριτσα».

Αυτά τα ονόματα είναι ένα άλλο παράδειγμα της αλληλεπίδρασης των παγανιστικών πεποιθήσεων και της ορθόδοξης παράδοσης. Ας υπενθυμίσουμε ότι, σύμφωνα με τους ιστορικούς, στον τόπο μας η γιορτή υπάρχει ακόμα από τις αρχές του Μεσαίωνα και οι Βούλγαροι ενώνουν σ’ αυτήν τη λατρεία του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Θεοδώρου του Στρατηλάτη και του Αγίου Θεόδωρου του Τήρωνος, επίσης μάρτυρας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η γιορτή του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη είναι στις 8 Φεβρουαρίου, ενώ η Καθολική Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος στις 9 Νοεμβρίου. Στο ορθόδοξο ημερολόγιο το πρώτο Σάββατο της Μεγάλης Σαρακοστής /φέτος 24 Φεβρουαρίου/ είναι αφιερωμένο στον Άγιο Θεόδωρο τον Τήρωνα, που υπηρετούσε στο Τάγμα των Τηρώνων (νεοσυλλέκτων) του ρωμαϊκού στρατού.

Στη βουλγαρική παράδοση η Ημέρα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος τιμάται για υγεία και την καλή γονιμότητα των αλόγων. Τα τελετουργικά ψωμιά που οι νύφες και τα κορίτσια προετοιμάζουν πριν από την ανατολή του ηλίου στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν το σχήμα ενός αλόγου ή ενός πετάλου. Πάνω σ’ αυτά βάζουν σκελίδες σκόρδο, καρύδια, καλαμπόκι, αλάτι. Οι γυναίκες μοιράζονται τα ψωμιά αυτά στους φίλους και τους γείτονες, αφού μιμούνται με τις κινήσεις τους τα άλογα. Από αυτά ταΐζονται τα άλογα, για να πολλαπλασιαστούν, επίσης μοιράζονται και τα κόλλυβα – βρασμένο στάρι, καλαμπόκι, μπιζέλια.

Η Ημέρα του Αγίου Θεόδωρου σχετίζεται με τη μετάβαση από τον χειμώνα στην άνοιξη, με τη γονιμότητα και την καρποφορία. Μετά την Καθαρά Δευτέρα για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από τα δεινά που μπορεί να τους συμβούν, οι άνθρωποι τηρούν αυστηρές απαγορεύσεις. Οι απαγορεύσεις αυτές σχετίζονται κυρίως με τις γυναίκες και τις δραστηριότητες που θεωρούνται γυναικείες εργασίες, αλλά όλοι πρέπει να τηρήσουν αυστηρή νηστεία.

Στις λαϊκές δοξασίες ο Άγιος Θεόδωρος θεωρείται από τους Βουλγάρους προστάτης των αλόγων και καβαλικεύει όμορφο άσπρο άλογο. Ακόμα και σήμερα την Ημέρα του Αγίου Θεοδώρου οργανώνονται ιπποδρομίες, που ονομάζονται στα βουλγαρικά «κουσία», «τουντόριτσα» και «ντομλέ». Νωρίς το πρωί, πριν από την ανατολή του ηλίου, τα παλικάρια πηγαίνουν το άλογό τους να πιει νερό, του δίνουν να φάει από το τελετουργικό ψωμί και το αλάτι, ενώ το άλογο τους είναι στολισμένο με γαλάζιες χάνδρες και κορδέλες. Σε ορισμένες περιοχές, οι νέοι καβάλα στο άλογο γυρίζουν πρώτα τα σπίτια του χωριού, και οι άνθρωποι τους δίνουν κουλούρια και τους κερνάνε κρασί. Την ημέρα αυτή ο πιο τυχερός είναι ο νικητής, ο οποίος λαμβάνει όχι μόνο ανταμοιβή, αλλά και κερδίζει και τον απόλυτο σεβασμό της κοινότητας, μιας και έδειξε τις δεξιότητές του.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: BGNES