Στη χώρα μας ο Άγιος Σπυρίδων θεωρείται προστάτης των βιοτεχνών - υποδηματοποιών, τοιχοποιιών, αγγειοπλαστών, αρτοποιών, αλλά και ραπτών, υφαντών και άλλων. Παρά το γεγονός ότι κάθε επάγγελμα έχει τον δικό του προστάτη, ήδη από την Αναγέννηση η 12^η Δεκεμβρίου ήταν γνωστή ως Ημέρα των Βιοτεχνών στα διάφορα επαγγέλματα. Μαζί με τη λαϊκή γιορτή αυτή τη μέρα διεξήγαγαν εξετάσεις για να γίνει ο κάλφας μάστορας. Γιατί είναι σημαντικό να διατηρήσουμε τις παραδόσεις στα καλλιτεχνικά επαγγέλματα και ποια είναι η θέση των χειροποίητων προϊόντων, φτιαγμένων με τις παλαιές τεχνολογίες στις μέρες μας, διηγείται η Μαριέτα Νέντκοβα:

Τα επαγγέλματα αυτά παρουσιάζουν την προσωπικότητα, μιλούν για τον χαρακτήρα, το στυλ και τον τρόπο ζωής, για τις αισθητικές αντιλήψεις. Ένα χειροποίητο εξάρτημα για ρούχα ή οικιακό αντικείμενο αλλάζει την εμφάνιση, ειδικά εάν έχει κατασκευαστεί ειδικά. Ξέρουμε ότι τα χειροποίητα αντικείμενα, κατασκευασμένα από ανθεκτικά υλικά, ουσιαστικά είναι αιώνια και κληρονομούνται από γενιά σε γενιά. Ό,τι έκανε με τα χέρια του, ο βιοτέχνης το έκανε όχι μόνο με επιμέλεια και επιδεξιότητα, αλλά και με τη γνώση, που έχει σχετικά με την παράδοση στην επεξεργασία του υλικού, στην καλλιτεχνική διακόσμηση.

Η Μαριέτα ασκεί δυο επαγγέλματα και συνεχίζει την παράδοση της οικογένειας. Είναι μάστορας στην καλλιτεχνική κατεργασία του δέρματος, κάτι που κληρονόμησε από τον πατέρα της. Ως μαστόρισσα καλλιτεχνικού υφάσματος είναι γνωστή για τις βαθιές της γνώσεις για τα μη υφασμένα υφάσματα /τσόχες/. Γνωρίζει τις παλιές τεχνολογίες όχι μόνο για αυτό το επάγγελμα. Επίσης ξέρει να υφαίνει σε διαφορετικούς τύπους αργαλειών. Είναι από τους λίγους που όχι μόνο μπορούν να υφάνουν, αλλά και προετοιμάζουν διακοσμητικά μοντέλα - το πιο δύσκολο σε αυτήν την αρχαία χειροτεχνία.

Πρόκειται για μια δεξιοτεχνία που έχει σχεδόν εξαφανιστεί, εξηγεί η ίδια. Μια δουλεία που σε απασχολεί και αναπτύσσει τη δημιουργικότητα, ξεπερνώντας τις διαστάσεις. Αυτή η τεχνική είναι κατάλληλη για εργαστήρια εφαρμοσμένων τεχνών για παιδιά, καθώς και για επιδείξεις. Στο φεστιβάλ είναι δύσκολο να δείξεις πραγματικό αργαλειό και πώς γίνεται η ύφανση. Ο αργαλειός ήταν μια απλή κατασκευή από ξύλο με τη μορφή χονδρών σανίδων ή ορθογώνιας διατομής μακρόστενων καδρονιών. Η αρχαία πρακτική υπήρξε παντού στον κόσμο, πιθανώς σε μας ήρθε από την Ασία. Υπάρχουν λίγοι άνθρωποι στον κόσμο που γνωρίζουν αυτή την τεχνική, η οποία μπορεί να ασκείται παντού.

Ποια είναι η εφαρμογή των αρχαίων τεχνικών αυτών, όταν ακόμα οι τραγουδιστές δημοτικής μουσικής και οι χορευτές χρησιμοποιούν μια τυποποιημένη παραλλαγή της παραδοσιακής φορεσιάς. Τα πράγματα αλλάζουν, οι συνηθισμένοι καταναλωτές των βιοτεχνικών προϊόντων - επίσης.

Υπάρχουν άνθρωποι που πραγματοποιούν ιστορικές αναπαραστάσεις και παραγγέλνουν αντίγραφα εθνογραφικών αντικειμένων, συνεχίζει η Μαριέτα. Είναι ενωμένοι σε συλλόγους και νεολαιίστικες οργανώσεις και προσπαθούν να εξετάσουν την καθημερινότητα των αρχαίων. Για τους ίδιους, έχω κάνει αναπαραστάσεις από δέρμα, αλλά για τα αντικείμενα με τσόχα είναι πιο δύσκολα τα πράγματα. Η αρχαία τεχνική χρησιμοποιεί την ποιότητα του μαλλιού, αφού αναζητούμε πηγές πληροφοριών που βρίσκονται σε αρχαία χαρακτικά και αγιογραφίες. Δεν υπάρχουν αρχαία αντικείμενα στη Βουλγαρία, αναφέρονται στη λογοτεχνία, αλλά δεν ξέρω πώς φαίνονταν. Με τσόχα ζωγραφίζονται και πίνακες, κατασκευάζονται παντόφλες, γάντια, κασκόλ, φορέματα σχεδιαστών, εγκαταστάσεις ως έργα τέχνης. Σε αυτό το είδος εφαρμοσμένης τεχνικής προσανατολίζονται τόσο βιοτέχνες, όσο και επαγγελματίες καλλιτέχνες, που βρίσκουν ενδιαφέρον πεδίο έκφρασης.

Μαζί με τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα η Μαριέτα διδάσκει και μεταδίδει τις γνώσεις και τις δεξιότητές της. Σε σχολεία και γραφεία σε όλη τη χώρα προσπαθεί να τραβήξει το ενδιαφέρον των ανθρώπων διαφορετικής ηλικίας προς το θαύμα να κάνεις κάτι με τα χέρια σου, γεμίζοντάς το με ομορφιά και γυρίζοντας στις ρίζες σου.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο