Μετά από πέντε μήνες αρχαιολογικές μελέτες, οι ερευνητές από την ομάδα του καθηγητή Βασίλ Νικόλοφ, είναι ήδη πεπεισμένοι ότι οι ανασκαφές που κάνουν δεν αποκαλύπτουν μόνο το πρώτο κέντρο εξόρυξης αλατιού στην Ευρώπη, αλλά και το πρώτο προϊστορικό αστικό κέντρο, που θεωρείται η αρχή του σημερινού πολιτισμού.

Το προϊστορικό συγκρότημα Προβάντια-Σόλνιτσατα βρίσκεται κοντά στη σύγχρονη πόλη Προβάντια. Οι ανασκαφές δείχνουν ότι τα απομεινάρια χρονολογούνται από 5500 - 4250 χρόνια π. Χ. Αποτελείται από κέντρο παραγωγής αλατιού με ιερό και οικισμό, οχυρωμένο γύρο από το 4700 π. Χ. με χοντρά πέτρινα τείχη και μέχρι στιγμής ανεξερεύνητο κέντρο παραγωγής κεραμικής. Η εμφάνιση και η ανάπτυξη του συγκροτήματος συνδέονται με το μεγαλύτερο και μοναδικό αλατωρυχείο στα Ανατολικά Βαλκάνια. Οι επιστήμονες θέτουν τον οικισμό και το αλατωρυχείο κοντά στην πόλη Προβάντια ανάμεσα στους σημαντικότερους προϊστορικούς χώρους της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Σεέκταση 300 στρεμμάτωνοιαρχαιολόγοιανακάλυψαντόνουςκεραμικώναπομειναριών από αγγεία,σταοποίαέβραζαντοφυσικόαλμυρόνερόαπότιςπηγές. Προς το παρόν παραμένει αίνιγμα το πού βρισκόταν το κέντρο της μεγάλης κλίμακας παραγωγής κεραμικών αγγείων. Ακόμα πιο πολύ ότι τότε οι άνθρωποι δε γνώριζαν τον τροχό κεραμικής, ενώ ανακαλύφθηκαν αγγεία με διάμετρο και ύψος 70 εκατοστών.

«Αυτό μιλά για μια ποικίλη παραγωγή σε αυτό το συγκρότημα και αποτελεί επιχείρημα εμείς οι επιστήμονες να θεωρούμε ότι έχουμε βρει το μέρος, όπου εμφανίστηκε η πρώτη εξειδικευμένη παραγωγή στο πλαίσιο μιας γεωργικής και κτηνοτροφικής οικονομίας την πέμπτη χιλιετία π. Χ.» - λέει ο καθηγητής Βασίλης Νικόλοφ και συνεχίζει:

«Το αλατωρυχείο κοντά στην πόλη Προβάντια είναι το παλαιότερο στην Ευρώπη, και χρονολογείται γύρω στα 5500 χρόνια π. Χ. Υπάρχει και λειτουργεί έως περίπου το 4250 π. Χ. Είναι μια εποχή όταν τα βουλγαρικά εδάφη βρίσκονται στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ένας από τους λόγους γι’ αυτό είναι οι αλμυρές πηγές, που μετατράπηκαν σε κέντρο παραγωγής αλατιού στην Προβάντια. Χωρίς το αλάτι είναι αδύνατη η ζωή των ανθρώπων και γενικά του ζωικού κόσμου. Αλλά για τους αρχαίους κτηνοτρόφους και γεωργούς, η εξόρυξη αλατιού αποτελεί μεγάλο πρόβλημα. Στα μέσα της 6ης χιλιετίας ο πληθυσμός στην Ευρώπη αυξάνεται και το πρόβλημα επιδεινώνεται. Ομάδα ανθρώπων από τα σημερινά εδάφη της Νότιας Βουλγαρίας διασχίζουν τον Αίμο και εγκαθίστανται κοντά στις πηγές με αλατούχο νερό της Προβάντια.

Παρόμοιο αλατωρυχείο δεν υπάρχει σε τεράστιο έδαφος - από τα Καρπάθια μέχρι το Αιγαίο. Οι άνθρωποι εγκαθίστανται γύρω από τις πηγές ειδικά για την παραγωγή αλατιού. Στην αρχή βράζουν το αλατούχο νερό από τις πηγές. Η τεχνολογία είναι η πρώτη ως προς το είδος του στην Ευρώπη, και ανακαλύφθηκε από τους πρώτους κάτοικους. Χρησιμοποιούσαν κεραμικά αγγεία που έβαζαν σε κλιβάνους. Έχουμε ερευνήσει μια τέτοια κατοικία που χρονολογείται στα 5500 π. Χ. Ένας τέτοιος κλίβανος έδινε όχι παραπάνω από 25 κιλά ξηρό αλάτι. Περίπου 300 χρόνια αργότερα, καθώς η ανάγκη για αλάτι αυξήθηκε, εφευρέθηκαν ένα νέο είδος εγκατάστασης και μετέφεραν την παραγωγή κοντά στις αλμυρές πηγές. Πρόκειται για θαμμένες στη γη εγκαταστάσεις, που μοιάζουν με στενούς διαδρόμους, όπου κρεμούσαν κεραμικά αγγεία με αλατούχο νερό, κάτω από τα οποία είχε μια συνεχή φωτιά. Έτσι, ανάλογα με το μέγεθος της εγκατάστασης, η παραγωγή ήταν περίπου 200 κιλά αλάτι. Η τεχνολογία τελειοποιούταν συνεχώς μέχρις ότου το έτοιμο για μαγείρεμα αλάτι ψηνόταν στους κλιβάνους και ήταν η πρώτη αξία, που ανταλλασσόταν με αγαθά και υπηρεσίες στην Ευρώπη.»

Ωστόσο, τα πλούτη των ευρηματικών κατοίκων στην προϊστορική εποχή δεν πέρασαν απαρατήρητα. Ο οικισμός έγινε στόχος εχθρικών επιθέσεων, οι οποίες απαιτούσαν την κατασκευή αμυντικών πέτρινων τειχών. Γι’ αυτό θεωρείται ότι από την Προβάντια ξεκινά η κατασκευή αμυντικών οχυρώσεων.

«Το πρώτο πέτρινο οχύρωμα χτίστηκε εδώ περίπου το 4700 π. Χ. Πρόκειται για πέτρινα τείχη πλάτους περίπου 1,20 μέτρων, αλλά δυο σεισμοί τα κατάστρεψαν. Στη θέση έχτισαν νέα τείχη πλάτους 6 μέτρων. Αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι εδώ για πρώτη φορά γίνεται η κατασκευή φρουρίων. Το ύψος του τείχους ήταν περίπου 5 - 6 μέτρα, πράγμα που συνηγορεί ότι, οι άνθρωποι έπρεπε να φρουρούν τα πλούτη που είχαν, είχαν και με τι να πληρώσουν για να χτιστεί.

Στον οικισμό ζούσαν περίπου 500 άτομα σε διώροφα σπίτια. Ασχολούνταν μόνο με την εξόρυξη και τη διανομή αλατιού. Χάρη στο αλάτι είχαν την ευκαιρία να προσλάβουν χτίστες από έξω.»

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο