Μια δραστήρια γυναίκα από τη Βοστόνη είναι ίσως η πιο ένθερμη ερευνήτρια του βουλγαρικού φολκλόρ. Το ενδιαφέρον της Μάρθα Φόρσαϊντ /Martha Forsythe/ χρονολογείται από την περίοδο, όταν σπουδάζει ρωσική γλώσσα και λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο και έχει παρακολουθήσει σειρά μαθημάτων που σχετίζονται με την σλαβική λαογραφία. Η καθηγήτρια της διδάσκει αυθεντικό φολκλόρ της Βουλγαρίας και η Μάρθα γοητεύεται - όχι αμέσως, αλλά μια για πάντα. Η πρώτη επίσκεψή της στη Βουλγαρία είναι το 1976, όταν γνωρίζει και συνεργάζεται με τον Βιργίλι Ατανάσοφ, την Άνι Ιλίεβα και άλλους επιστήμονες από το Ινστιτούτο Μουσικολογίας της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών. Ο Βιργίλι Ατανάσοφ έστρεψε την προσοχή της στα χωριά γύρω από τη Σόφια – την Μπίστριτσα και τη Ζελέζνιτσα, καθώς και στην πόλη Βέλινγκραντ. Στην Μπίστριτσα η Μάρθα συναντιέται με την οικογένεια Αλεξάντροβι, που γνωρίζουν τους ντόπιους τραγουδιστές και έτσι έρχεται σε επαφή μαζί τους.

«Μαγνητοφώνησα το 1978 τα πρώτα τραγούδια και όσο και φθηνό να ήταν το μαγνητόφωνο – 48 δολάρια. Είχαμε 50-60 κασέτες για τρεις μήνες. Αλλά οι ηχογραφήσεις ήταν καλές, το μαγνητόφωνο ηχογραφούσε ακόμα και όταν οι γυναίκες σταματούσαν τα τραγούδια και άρχιζαν να μιλούν, να ανταλλάσσουν σκέψεις, αρχίζοντας σε ένα σημείο και πάλι το τραγούδι.»

Αυτονόητο είναι ότι, το βουλγαρικό φολκλόρ παρουσιάζει μια εκπληκτική ποικιλία ρυθμών, μελωδίων και φωνητικών τεχνικών. Η Μάρθα Φόρσαϊντ, ωστόσο, είναι ερευνήτρια με πολύ σαφή εστίαση στην εργασία της:

«Πάντα έδινα προσοχή στην διφωνία. Έχω υπόψη μου την λαογραφική περιοχή Σόπσκο, την Δυτική Περιοχή /παραμεθόρια περιοχή της Δυτικής Σερβίας, το Πίριν και το Νεντέλινο. Έχω καλούς φίλους σε αυτά τα μέρη. Το 1990 κάλεσα το φωνητικό σύνολο «Οι γιαγιάδες της Μπίστριτσα» σε 21 ημερών επίσκεψη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2000 ένας φίλος μου κάλεσε δύο κορίτσια 20 ετών από το Νεντέλινο. Έδωσαν συναυλίες και εργάστηκαν με δύο Αμερικανίδες αδελφές της ίδιας ηλικίας. Το 2006 καλέσαμε δύο γυναίκες από το Ντραγκίνοβο. Έχουν φούρνο και όταν εργάζονται μέχρι αργά το βράδυ, πολύ συχνά τραγουδούν και μάλιστα εκείνα τα παλιά τραγούδια.»

Σήμερα πάνω από 40 χρόνια αργότερα, η Μάρθα Φόρσαϊντ έχει ένα εντυπωσιακό αρχείο. Έχει παρουσιάσει διαλέξεις σε διάφορα συνέδρια, ενώ το 1996 δημοσίευσε ένα δίγλωσσο αγγλοβουλγαρικό βιβλίο «Listen Daughter and Remember Well» /«Άκουσε, κόρη και καλά να το θυμάσαι»/, αφιερωμένο στα τραγούδια της Λίνκα Γκέργκοβα.

«Στην πραγματικότητα, το ηχητικό αρχείο μου περιλαμβάνει όλα που καταγράφηκα εγώ, ακόμα και τις συνομιλίες. Αλλά το κύριο μέρος είναι το αποτέλεσμα τριών αποστολών, με τη βοήθεια οργανώσεων που υποστηρίζουν διάφορα ερευνητικά πρότζεκτ όπως το ίδρυμα Fulbright και το International Research and Exchanges Board (IREX). Το 1981, το 1985 και το 1988 επί τρεις μήνες κάθε φορά ερευνούσα διάφορες λαογραφικές περιοχές της Βουλγαρίας με στόχο την ηχογράφηση μουσικής. Και κάθε φορά γέμιζα περίπου 50 κασέτες. Έχω εξερευνήσει και έχω κάνει μεταγραφή όλων των λέξεων και ενός μέρους της μουσικής. Η συλλογή περιέχει περίπου 4000 μονάδες. Δε γίνεται λόγος για 4000 τραγούδια, βέβαια, γιατί μερικές φορές έχω ηχογραφήσει παραλλαγές του ίδιου τραγουδιού σε 5 ή 7 χωριά. Σε αυτό το στάδιο ο στόχος μου είναι η ψηφιοποίηση του αρχείου. Τώρα εργάζομαι για τη συμπερίληψή του στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ και πιο συγκεκριμένα στο Αμερικανικό Κέντρο Λαογραφίας /American Folklife Center/ στο Smithsonian Institute. Αναζητώ χώρο όπου το ψηφιοποιημένο αρχείο μου να διατηρηθεί για τις επόμενες γενιές.»

Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο η Μάρθα Φόρσαϊντ έχει απαντήσει στο ερώτημα, γιατί οι ξένοι γοητεύονται από το βουλγαρικό φολκλόρ.

«Είναι δύσκολο να πω. Νομίζω ότι είναι εξωτικό από μία πλευρά, αλλά από την άλλη - μαγικό! Αυτοί οι ρυθμοί είναι περίεργοί, αλλά μετά από καιρό σου λείπουν όταν δεν τους ακούς. Δεν αρέσουν στον καθένα τα αυθεντικά τραγούδια. Δεν ασχολούμαι με διασκευές - είναι όμορφες σαν μουσική, αλλά δεν είναι παραδοσιακές. Το ενδιαφέρον μου εστιάζεται στ αυθεντικό φολκλόρ - στα δημιουργήματα των ανθρώπων που γεννιούνται αυθόρμητα.»

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα