Τι είναι το ηλιακό ρολόι; Πώς οι πρόγονοί μας στην Αρχαιότητα μετρούσαν τον χρόνο, τις ώρες, τις μέρες, τους μήνες; Τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά τα παιδιά έμαθαν στο εργαστήρι του Ιστορικού Μουσείου στο Κιουστεντίλ «Ακαδημαϊκός Γιορντάν Ιβανόφ» στα τέλη της περασμένης εβδομάδας. Τα εργαστήρια για παιδιά στο μουσείο διοργανώνονται κάθε μήνα εδώ και τρία χρόνια, κάθε φορά με διαφορετικό θέμα. Για τους μικρούς επισκέπτες, το ένα μετά το άλλο αποκαλύπτονται τα μυστικά για το πώς παρασκευαζόταν το ψωμί στην Αρχαιότητα, πώς φτιάχνονταν τα αρχαία ψηφιδωτά ή τα τσαρούχια. Συνήθως τα παιδιά, μπαίνοντας σε ένα μουσείο, δεν καταλαβαίνουν το ό,τι βλέπουν. Τα μαθήματα στο Μουσείο βοηθούν στους μικρούς να καταλάβουν τον προορισμό των εκθεμάτων, λέει η Μιροσλάβα Τάσκοβα από το μουσείο στο Κιουστεντίλ:

«Τα θέματα που επιλέγουμε για τα παιδικά εργαστήρια αφιερώνουμε σε ένα από τα σημαντικότερα ιστορικό γεγονότα του μήνα - ή σε κάποια παραδοσιακή γιορτή που σχετίζεται με τα εκθέματα του μουσείου. Για τον Μάρτιο το θέμα είναι συνδεδεμένο με την γιορτή της άνοιξης στο Κιουστεντίλ στις 21 Μαρτίου, που είναι μοναδική στη Βουλγαρία και συνδέεται με παράδοση από την εποχή των Θρακών. Συνδέουμε την 21^η Μαρτίου με την εαρινή ισημερία και με την κυκλική επανάληψη των εποχών, την εναλλαγή ημέρας και νύχτας, και την ανάγκη ήδη από την Αρχαιότητα για μέτρηση του χρόνου.»

Ως μοντέλο στην εργασία τους, τα παιδιά ακολουθούν ένα από τα αρχαιότερα γνωστά ημερολόγια στην Ευρώπη, το οποίο βρίσκεται στο Μουσείο του Κιουστεντίλ και χρονολογείται πριν από 6000 χρόνια. Ανακαλύφθηκε στην έρευνα του αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή της τοποθεσίας Τσαρντάκο, στην περιοχή του Κιουστεντίλ στα τέλη της δεκαετίας του ’90 του 20^ου αιώνα. Είναι κατασκευασμένο πάνω στη βάση πήλινου κλίβανου:

«Αυτά τα μοντέλα από πηλό είναι πολύ χαρακτηριστικά για την Εποχή του Χαλκού. Όλο το αντικείμενο είναι με εγχάρακτες επιγραφές, ενώ η λαβή έχει ζωόμορφο σχήμα, και στη βάση του είναι κατασκευασμένος πίνακας που θεωρείται ένα σεληνιακό-ηλιακό ημερολόγιο, γιατί δείχνει τις ημέρες σε ένα σεληνιακό μήνα και τις μήνες του έτους», εξηγεί η Μιροσλάβα Τάσκοβα.

Στην αρχαία Παουτάλια (η παλιά πόλη Κιουστεντίλ) οι αρχαιολόγοι βρήκαν μεγάλο βάθρο ηλιακού ρολογιού από γρανίτη. Το ίδιο το ρολόι δεν έχει διασωθεί, αλλά σήμερα το βάθρο βρίσκεται στην αυλή του μουσείου. Πιθανώς το ηλιακό ρολόι ήταν ημισφαιρικό και τοποθετημένο πάνω στο ενσωματωμένο στον εξωτερικό τοίχο ενός δημόσιου κτιρίου μνημείο από γρανίτη, μαθαίνουμε από την κα Τάσκοβα:

«Στο βάθρο έχει επιγραφή με ευχές που άφησαν οι αρχιτέκτονες του κτηρίου με το ηλιακό ρολόι. Το κτίριο θα μπορούσε να είναι η βασιλική της πόλης, που χτίστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Αδριανού (117-138) ή άλλη βασιλική, συνδεδεμένη με την αυτοκρατορική λατρεία κατά τη Ρωμαϊκή Εποχή, σε άμεση γειτνίαση με το φόρουμ της πόλης. Σήμερα στο κέντρο του Κιουστεντίλ, μπροστά στο δημαρχείο, μπορείτε να δείτε μια αναπαράσταση του ηλιακού ρολογιού.»

Έτσι, το εργαστήρι στο μουσείο βοηθά τα παιδιά να μάθουν για μία από τις μεγάλες εφευρέσεις της ανθρωπότητας – τη μέτρηση του χρόνου:

«Φέτος κατασκευάσαμε τα ηλιακά ρολόγια με λευκό πηλό. Κάνουμε ημισφαίριο, ζωγραφίζουμε μια επιφάνεια, στην οποία χαράζεται το διάγραμμα ωρών και τοποθετείται ο δείκτης. Τα παιδιά μαθαίνουν ότι το ηλιακό ρολόι μετρά τον χρόνο με βάση τη θέση της σκιάς, που ρίχνει ο Ήλιος ανάλογα με την περιστροφή της Γης. Επίσης φτιάχνουμε και το ημερολόγιο από καφέ πηλό με 30 τετράγωνα, σκαλισμένα με κάθετες γραμμές, στα οποία τα παιδιά ζωγραφίζουν τις ημέρες του μήνα, ανάλογα με την κίνηση της Σελήνης. Τόσο τα παιδιά, όσο και εμείς είμαστε κατενθουσιασμένοι από τη συμμετοχή στο εργαστήρι και τα αποτελέσματα της εργασίας μας.»

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο