Η Εθνική Πινακοθήκη «Τετράγωνο 500» παρουσίασε για πρώτη φορά όλη τη συλλογή της από 26 έργα δημιουργών από την Κροατία, Σερβία και Σλοβενία, που συμμετείχαν πριν 110 χρόνια στην έκθεση διοργανωμένη στη Σόφια από την Ένωση των Νοτιοσλάβων Ζωγράφων «Λάντα». Με ιδέα του επώνυμου Σέρβου γλύπτη Τζόρτζε Γιοβάνοβιτς το 1904 ιδρύεται η εν λόγω Ένωση, με βασικό στόχο να παίξει σημαντικό ρόλο στην δημιουργία των πολιτιστικών αξιών των νοτιοσλαβικών βαλκανικών λαών, να αλλάξει την μοίρα της βαλκανικής εικαστικής τέχνης και να αντισταθεί σε σειρά σκεπτικιστών.

Μεγάλο μέρος από τους στόχους γίνονται πραγματικότητα και αναμφίβολα η Ένωση των Νοτιοσλάβων Ζωγράφων γράφει ορισμένες από τις πιο αξιοπρεπείς σελίδες της ιστορίας των ευρωπαϊκών πολιτιστικών ανταλλαγών στον 20 αιώνα.

Το 1906 στη Σόφια συγκεντρώνονται οι καινοτόμοι της εικαστικής τέχνης τεσσάρων βαλκανικών πολιτισμών , ενώ μεταξύ τους είναι και πολλοί διάσημοι ιστορικοί, αρχαιολόγοι και συγγραφείς. Ο σκοπός τους είναι η τέχνη τους να λάβει την αναγνώριση των υπόλοιπων ευρωπαϊκών σχολών και να αποδείξει ότι είναι ισότιμη μ αυτές.

Για την συνάντηση 110 χρόνια αργότερα μας διηγείται ο έφορος της έκθεσης κ. Καλίν Νικόλοφ.

« Είναι μία πολύ σπουδαία σελίδα σ όλο τον ευρωπαϊκό πολιτιστικό ορίζοντα. Συνήθως οι μικροί λαοί σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους θαρρείς δεν αγαπούμε να μιλάμε για το άνοιγμα προς τον πολιτισμό, για το ότι είναι ένα κοινό ρούχο της ανθρωπότητας που μας υπηρετεί με όλη τη φαντασία του, με όλη την άποψη για την οικουμένη, για αισθητό και απαρατήρητο. Στις αρχές του αιώνα κατά τυχερή σύμπτωση οι Βούλγαροι έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην Ένωση των Νοτιοσλάβων Ζωγράφων. Επίτιμος πρόεδρος της είναι ο ευφυής Τσέχος ζωγράφος, Γιάροσλαβ Βέσιν, που στην περίοδο εκείνη ζει στη Βουλγαρία.»

Τα μοντέρνα καλλιτεχνικά ρεύματα στην εν λόγω περίοδο - ιμπρεσιονισμός, νεοϊμπρεσιονισμός, σετσεσιόν, εξπρεσιονισμός κ.α. είναι ξένα για τη βουλγαρική εικαστική τέχνη. 

«Ο Βούλγαρος δημοσιολόγος, ιστορικός και διπλωμάτης Συμεών Ράντεφ, όταν περιγράφει την παρουσίαση των Σλοβένων ζωγράφων στο βουλγαρικό κοινό, λέει «Εμείς είδαμε πολλούς επισκέπτες να γελάνε …Με τέτοιο γέλιο και το γαλλικό κοινό  υποδέχτηκε τους πρώτους πίνακες των ιμπρεσιονιστών πριν μερικές δεκαετίες.» Είναι μία εποικοδομητική πορεία για την τέχνη να βγει από την σκιά των ακαδημαϊκών πρότυπων.  Εδώ οι νεαροί Βούλγαροι καλλιτέχνες εκδηλώνονται σαν έτοιμοι να δεχτούν τις ευρωπαϊκές τάσεις στη μοντέρνα τέχνη.»

Παράδειγμα για αυτήν την θέληση είναι τα έργα του μεγάλου Βούλγαρου ιμπρεσιονιστή Νικόλα Πετρόφ. Αυτός ζωγραφίζει την εκκλησία της Αγίας Σοφίας, τη γέφυρα των Λιονταριών, την πλατεία των λουτρών, το Εθνικό θέατρο. Διαλέγει περιοχές στις οποίες η Ευρώπη ήδη έχει μπει στη βουλγαρική πρωτεύουσα. Τον ενδιαφέρει η πόλη, ο θόρυβος, η κίνηση, αυτό από το οποίο επηρεάζεται και η μοντέρνα τέχνη στο Παρίσι, Μόναχο και Λονδίνο στην περίοδο εκείνη. Όλα αυτά δείχνουν πόσο πολύτιμη είναι η αρχή του 20^ου αιώνα για τη βουλγαρική τέχνη.

«Δεν πρέπει να παραμελούμε αυτό που έχουν κάνει τα βαλκανικά κράτη. Μπορούμε να θυμώνουμε μόνο στον εαυτό μας ότι ο κόσμος δε γνωρίζει τους μεγάλους καλλιτέχνες μας, επειδή εμείς οι ίδιοι δεν τους γνωρίζουμε. Η δική μου έκκληση είναι μία εγκάρδια πρόσκληση προς όλους να έρθουν στην έκθεση μας και να γνωρίσουν την τέχνη των προγόνων μας, την πρώτη συνάντηση του βουλγαρικού πολιτισμού με την μοντέρνα τέχνη πριν 110 χρόνια», μας είπε καταλήγοντας ο κ. Καλίν Νικόλοφ.

Φωτογραφίες:Η Εθνική Πινακοθήκη «Τετράγωνο 500»

Μουσική: Σοφία Μπόντσεβα