Σήμερα οι κάτοικοι της Σόφιας σπάνια έχουν ακούσει το όνομα του Νικολάι Μαρτίνοφ και σίγουρα δεν το συνδέουν με τον δεύτερο μεγαλύτερο ναό της πρωτεύουσας μετά τον καθεδρικό του Αλεξάνδρου Νιέφσκι. Πρόκειται για έναν τσαγκάρη που ζούσε τον 16^ο αιώνα, κατά την περίοδο της Οθωμανικής Κυριαρχίας, που μαρτύρησε για τη χριστιανική πίστη το 1555 και η εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο.

Πηγή για τον βίο του Αγίου είναι το συναξάρι του φίλου του και λογίου Ματθαίου Γραμματικού. Ο Νικολάι είναι γεννημένος στα Γιάννενα αλλά έρχεται να ζει στη Σόφια όπου με την τιμιότητα και την εργατικότητά του γίνεται διάσημος τσαγκάρης. Οι άρχοντες της πόλης όμως ζήτησαν να αλλαξοπιστήσει και εκείνος αρνείται.

«Ο Άγιος Νικόλαος είναι φωτεινό παράδειγμα πίστης, αγάπης προς τον λαό και την πατρίδα του, αλλά εμείς δύσκολα παίρνουμε τα διδάγματά μας» λέει ο επικεφαλής του ναού, πατήρ Σπας.

«Αν και γεννημένος στα Γιάννενα, ο Άγιος Νικόλαος αισθανόταν Βούλγαρος, συνεχίζει εκείνος. «Ήταν ευσεβής χριστιανός, παράδειγμα για τους άλλους. Πολλές φορές αρνήθηκε να αλλαξοπιστήσει, αλλά τον μέθυσαν και δια της βίας τον ανάγκασαν να δεχτεί το Ισλάμ. Από την ντροπή του ο Νικόλαος δεν βγήκε από το σπίτι του έναν ολόκληρο χρόνο αλλά δεν τον άφησαν ήσυχο. Συνέχεια τον προκαλούσαν να βγει να λάβει μέρος στις μουσουλμανικές τελετουργίες και η άρνησή του έκανε τους εχθρούς του να εξαγριώνονται όλο και περισσότερο. Μια μέρα ένα πλήθος τον έβγαλε από το σπίτι του και τον σκότωσε με πέτρες, τον έσυρε ως την περιοχή Τάρνιτσατα, τον έκαψε και σκόρπισε την τέφρα του».

Σήμερα ο τόπος που ο Νικολάι βρήκε μαρτυρικό θάνατο είναι ο μόνος γνωστός τάφος αγίου στη Σόφια. Οι σύγχρονοι του αγίου Νικολάου έφτιαξαν σ’ αυτό το μέρος καλύβα και συγκεντρώνονταν εκεί σαν σε εκκλησία. Το 1895, 17 χρόνια μετά την Απελευθέρωση, αυτοί που ζούσαν γύρω από το κενοτάφιο του Νικολάι ζήτησαν να χτιστεί εκεί ναός εις μνήμη του. Τα χρήματα συγκεντρώθηκαν χάρη στον πατήρ Νικολάι Κραπτσάνσκι που γύρισε για να τα βρει σχεδόν όλη την Ευρώπη και έφτασε ως τον Αυτοκράτορα της Ρωσίας, κερδίζοντας έτσι την τιμή να θαφτεί στο προαύλιο της μελλοντικής εκκλησίας, η κατασκευή της οποίας ανατέθηκε στον νεαρό αρχιτέκτονα Αντόν Τόρνιοβ (1868 – 1942) και σήμερα βρίσκεται μεταξύ των οδών Πίροτσκα, Οπαλτσένσκα και Βασιλιά Σιμεών.

Αν και ευρύχωρος ο ναός έχει ζεστή ατμόσφαιρα γιατί χτίστηκε με πολύ αγάπη.

«Το εικονοστάσιο του ναού είναι αριστουργηματικό έργο τέχνης, συνεχίζει τη διήγησή του ο πατήρ Σπας. Το δημιούργησαν για 12 χρόνια οι αδερφοί Νέστορ (1878 – 1969) και Λάζαρ (1884 – 1963) Αλέξιεβι που είναι από τη Σχολή της Δίβρης. Είμαι σ’ αυτήν την εκκλησία εδώ και 30 χρόνια αλλά όσες φορές κι αν κοιτάξω το εικονοστάσιο πάντα ανακαλύπτω κάτι καινούριο. Οι τεχνίτες έβαλαν στο έργο τους εξαιρετική φαντασία και μαστοριά. Οι εικόνες πάλι είναι έργο του Ρώσου Νικολάι Ροστόβτσεφ (1898 – 1988) που διάλεξε τη Βουλγαρία για δεύτερη πατρίδα του».

Τι άνθρωποι έρχονται στον Άγιο Νικόλαο;

«Έρχονται διάφοροι άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και αληθινοί πιστοί που τους αναγνωρίζεις από τον τρόπο που κάνουν τον σταυρό τους, απαντά ο πατήρ Σπας. Οι περισσότεροι είναι πιεσμένοι και αναζητούν τη βοήθεια του Θεού, αλλά ο καταναλωτισμός καταλαμβάνει και τις εκκλησίες, έρχονται, αγοράζουν κεριά και φαντάζονται πως αυτό είναι αρκετό για να εισακουστούν οι προσευχές τους. Οι περισσότεροι Βούλγαροι είναι προληπτικοί και ανενημέρωτοι για την πίστη τους γι’ αυτό οι ιερωμένοι πρέπει να στρέψουν την προσοχή τους στη διδασκαλία, να μάθουν το ποίμνιο να διαβάζει τις γραφές για να είναι βάσιμη η πίστη του και τότε ίσως αλλάξουν τα πράγματα στη χώρα μας».

Η πανήγυρη του ναού είναι στις 17 Μαΐου και κάθε χρόνο ανήμερα της γιορτής μια λιτανεία ξεκινά από την εκκλησία ως το μέρος όπου βρήκε τον θάνατό του ο Άγιος Νικόλαος. 

Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα

Φωτογραφίες: www.sveti-nikolai.com