Για τον ναό-πηγάδι κοντά στο χωριό Γκάρλο, περιοχής Πέρνικ, έμαθα από τον οδηγό βουνού Στανόϊ Αραμπατζίεφ, ο οποίος προσπαθεί να αφυπνίσει το ενδιαφέρον για τα ξεχασμένα βουλγαρικά αξιοθέατα. Θεωρείται πως γίνεται λόγος για ναό του θεού των Σουμερίων, Ένκι. Ανακαλύφθηκε το 1971 από την αρχαιολόγο Ντιμτρίνα Μίτοβα-Τζόνοβα, σύμφωνα με την οποία χρονολογείται στον 14-13 αιώνα προ Χριστού. Η ίδια συνδέει την οικοδόμηση με την αρχαία παράδοση των πέτρινων χτισμάτων νουράγκι στην νήσο Σαρδηνία, όπου ανακαλύφθηκαν δεκάδες παρόμοιες κατασκευές. Στην Βουλγαρία δεν υπάρχουν άλλοι παρόμοιοι ναοί.

Μια σκάλα οδηγεί σε υπόγειο ναό με άνοιγμα στην οροφή και πηγάδι. Λεπτομέρειες για το αξιοθέατο μας παραχώρησε ένας από τους ερευνητές του υφηγητής Λιουμπομίρ Τσόνεφ: "Ο ναός-πηγάδι στη χώρα μας είναι ενδιαφέρον, επειδή δεν έχει πολλά κοινά στοιχεία με τους παραδοσιακούς θρακικούς ναούς, που χρονολογούνται αργότερα και είναι πιο μοντέρνα. Αυτός είναι αρχαιότερος και άρα, πιο απλός. Οικοδομήθηκε από πέτρινα μπλοκ χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία με την λεγόμενη ξηρή τοιχοδομία".

Ποια είναι η θεωρία της Τζόνοβα για την εμφάνιση παρόμοιας κατασλευής στο έδαφός μας;
"Σύμφωνα με την Τζόνοβα, οι ρίζες αυτού του τύπου αρχιτεκτονικής είναι στην Μεσοποταμία", αναφέρει ο υφηγητής Τσόνεφ. "Περίπου 15 αιώνες προ Χριστού εκεί υπήρχε από την μία πλευρά αρκετά καλό θρησκευτικό σύστημα, ενώ από την άλλη – σχετικά προοδευμένη παραγωγή χαλκού, που εκείνη την εποχή ήταν ακριβό μέταλλο. Τα προσόντα του χαλκού βελτιώνονται με την συμπλήρωση άλλων μετάλλων και γι' αυτό οι παραγωγοί αναζητούσαν ευρήματα έγχρωμων μετάλλων. Αναζητώντας τέτοια ευρήματα, σύμφωνα με την Τζόνοβα, μία μεγάλη ομάδα του πληθυσμού της Μεσοποταμίας μετανάστεψε, αφού ένα μέρος της ήρθε στα Βαλκάνια. Ίσως οι μετανάστες βρήκαν εκεί έγχρωμα μέταλλα, τα οποία, όμως, δεν ήταν πολλά, και οικοδόμησαν τον ναό-πηγάδι, ενώ μετά έφτασαν στην Σαρδηνία, που αποδείχθηκε εξαιρετικά πλούσια με έγχρωμα μέταλλα, και έμειναν εκεί".

Ποιος ήταν ο προορισμός της κατασκευής αυτής κοντά στο χωριό Γκαρλο; Κάποιοι θεωρούν, ότι εκτελούσε τις λειτουργίες ηλιακού ημερολογίου. Ο υφηγητής Τσόνεφ, όμως, έχει άλλη θεωρία: "Θεωρώ, ότι αυτή δεν είναι κάποιο ακριβές παρατηρητήριο, επειδή εκείνη την εποχή δεν υπήρχε τόσο αναπτυγμένη κοινωνία, που να χρειάζεται τέτοιο ημερολόγιο. Οι άνθρωποι προσανατολίζονταν με τα φυσικά σημάδια. Η ιδέα μου είναι πως το κτίσμα χρησιμοποιούνταν σαν δείκτη της μικρότερης ημέρας. Έχουμε λόφο με απότομη πλαγιά, όπου η Τζόνοβα μέτρησε 9 πηγές. Οι οικοδόμοι έφτιαξαν το ναό με τέτοιο τρόπο, που την μικρότερη μέρα μέσα να υπάρχει φως και νερό. Για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής ήταν σημαντικός ο συνδυασμός του ηλίου κατά την μικρότερη μέρα του έτους και του νερού. Σύμφωνα με τις θρησκείες τότε, το νερό, ο ήλιος, ο αέρας και η γη, μέσα στην οποία βρίσκεται ο ναός, είναι τα τέσσερα στοιχεία της ζωής. Εκτός αυτού μετά την μικρότερη μέρα η μέρα αρχίζει να μεγαλώνει. Στις παλιές θρησκείες αυτό συνδέονταν με την δραστηριότητα δημιουργίας της ζωής. Πιθανώς στις 21 και 22 Δεκεμβρίου κάποιοι μάντεις περίμεναν σ αυτόν τον εξοπλισμό τη στιγμή, όταν ο ήλιος έμπαινε μέσα το μεσημέρι και έλεγαν προσευχές την παρουσία του ηλιακού φωτός και του νερού.

Μετάφραση; Σβέτλα Τόντοροβα
Φωτογραφίες: Wikipedia