Όπως οι περισσότερες μεγάλες χριστιανικές γιορτές, και η Υπαπαντή του Χριστού στις 2 Φεβρουαρίου έχει και τη λαογραφική εκδοχή της, καθώς οι ρίζες της οερτής οδηγούν σε άγνωστα ειδωλολατρικά χρόνια. Εκτός από την εκκλησιαστική ονομασία της Υπαπαντής, ο λαός μας ονομάζει την παραδοσιακή γιορτή Δεύτερο Τρίφουντσι και Πετλιόβντεν (Ημέρα του κόκορα).

Η Υπαπαντή του Χριστού είναι μια από τις τέσσερις μεγάλες χριστιανικές γιορτές στο εορτολόγιο, αφιερωμένες στην Υπεραγία Θεοτόκο. Κάθε χρόνο η γιορτή μας υπενθυμίζει πώς η αγία μητέρα έφερε το μωρό Ιησού στο ναό την τεσσαρακοστή ημέρα μετά τη γέννησή Του, έτσι όπως απαιτείται από το Νόμο του Μωυσή. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο πρωτότοκος γιός αφιερώνεται στον Θεό. Η συμβολική τιμή με την οποία οι γονείς τον "εξαγοράζουν" είναι το αρνί. Εάν η οικονομική τους κατάσταση δεν επιτρέπει τη θυσία αυτή, θυσίαζαν δύο περιστέρια ή δύο τρυγόνια. Η Θεοτόκος ταπεινά τήρησε τον εβραϊκό νόμο και την 40η ημέρα μετά τη γέννηση του Υιού του Θεού, μαζί με τον Ιωσήφ, πήγε στο ναό του Θεού. Υποβλήθηκε σε τελετουργικό καθαρισμό και θυσίασε δύο τρυγόνια. Σύμφωνα με το μύθο, στο ναό τους περίμενε ο Συμεών, "άνθρωπος δίκαιος και ευσεβής".Ο ίδιος πήρε στα χέρια του τον μικρό Ιησούς και πρόφερε τα λόγια, που ερμηνεύονται ως προφητικά και δίνουν νόημα σ' όλη την επίγεια ζωή του Σωτήρα και της μητέρας του Θεού.

Τις τρεις ημέρες - 1η, 2η και 3η Φεβρουαρίου, ο λαός μας ονόμαζε Τρίφουντσι – με το όνομα του Αγίου μάρτυρα Τρύφωνος, την μνήμη του οποίου η Ορθόδοξη Εκλησία τιμά την 1η Φεβρουαρίου. Την δεύτερη μέρα Τριφουντσι ονομάζεται επίσης η Υπαπαντή – καθώς υπάρχει στο ορθόδοξο εορτολόγιο. Την τρίτη μέρα είναι Σέμεν, ή Σίμον (Συμεών) όπως ήταν το όνομα του γέρου, που περίμενε την αγία οικογένεια στο ναό. Την ημέρα αυτή, 2η Φεβρουάριου, οι γυναίκες ζύμωναν ψωμί και δώριζαν απ αυτά σε δύο σπίτια. Σύμφωνα με την δοξασία, αν πάρεις΄χρήματα αυτή την ημέρα, θα παίρνεις όλο το χρόνο. Αν είναι κάλος ο καιρός, τέτοιος θα είναι και κατά τις επόμενες 40 ημέρες. Αν χιονίζει και οι χιονονιφάδες είναι μεγάλες, το καλοκαίρι οι μέλισσες θα συρρέουν γύρω από το κυψέλη. Η μέρα είναι ισοδύναμη με την ημέρα του Ιγνατίου, γιατί πιστεύεται, ότι βγαίνοντας από το σπίτι η πρώτη συνάντηση ανθρώπου θα καθορίσει όλο το χρόνο – εάν είναι τυχερός, τέτοιος θα είναι ο χρόνος.

Το όνομα Πετλιόβντεν (Ημέρα του κόκορα) ή Πετελάροβντεν φέρει η περιφερειακή γιορτή στην Ανατολική Βουλγαρία. Με το νέο ημερολόγιο στις 2 Φεβρουαρίου εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Ευθυμίου, Πατριάρχη του Τίρνοβο. Γι' αυτό σε ορισμένα μέρη η γιορτή ονομάζεται Εβτίμοβντεν, Εβτίμ και Ιχτίμα... Αλλά δεν έχει καμιά σχέση με την εκκλησιαστική γιορτή. Σύμφωνα με τους επιστήμονες το Πετλιόβντεν έχει αρχαία σλαβική προέλευση. Όπως είναι γνωστό, ο κόκορας συνδέεται πολύ στενά με τον ήλιο. Είναι ένα από τα σύμβολα του ήλιου προαναγγέλλει τον ερχομό μιας νέας ημέρας, καθώς ενσαρκώνει την αρρενωπότητα και την γονιμότητα.

Ένα από τα υποχρεωτικά στοιχεία είναι η θυσία ενός κόκορα. Εκτελείται από γυναίκες-μητέρες αρσενικού τέκνου ή από αγόρι, που δεν έχει φτάσει την εφηβεία του (και το ονόμαζαν "πετελάρ"). Σε ορισμένους οικισμούς το πτηνό της θυσίας θα πρέπει να είναι με μαύρο χρώμα. Με το αίμα σχεδιάζουν σταυρό στο πρόσωπο των αγοριών και στις πόρτες του σπιτιού. Στη συνέχεια, από μαγειρεμένο κόκορα οι μητέρες έδιναν στους γείτονες, μαζί με μικρές τηγανιτές πίτες ή κομμάτια ψωμιού.



Πολύχρωμες και γεμάτες συμβολισμό, οι συνηθισμένες πρακτικές της γιορτής του κόκορα θυμίζουν μερικές από τις υποχρεωτικές στιγμές της ημέρας της μαίας Μπάμπινντεν, για παράδειγμαη επίσκεψη στην μαία που βοήθησε στο τοκετό των παιδιών. Σχεδόν παντού στρώνεται κοινό τραπέζι στο σπίτι της μαμής, που συνοδεύεται από χαρά καιδόσηάσεμνο χιούμορ. Σε αντίθεση, όμως, με το Μπάμπιντεν, όταν οι γυναίκες φορούν τις γιορτινές φορεσιές τους, την γιόρτη Πετλιόβντεν  υποχρεωτικό για όλους είναι το νυφικό, συμπεριλαμβανομένης και της γιαγιάς. Η διακόσμηση είναι με φτερά από την ουρά του κόκορα. Την γιαγιά στολίζουν με μαλλί, ποπ κορν και κόκκινες πιπεριές - όλα τα σημάδια της γονιμότητας. Η ίδια θυμιάζει και ευλογεί τις γυναίκες. Όλα αυτά είναι απολύτως επανάληψη της Ημέρας Μαιών (21 Ιανουαρίου). Σήμερα, η γιορτή αυτή υπάρχει μόνο ως αναπαράσταση στα χωριά, στα οποία κάποτε ήταν μέρος του παραδοσιακού εορτολογίου. Και, μάλιστα, ως άλλη μια αφορμή για να διατηρείται το ευχάριστο μέρος της παράδοσης – η εύθυμη διάθεση.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα
Φωτογραφίες: BGNES