Πλούσια είναι η βουλγαρική γη – με την όμορφη φύση της, την ιστορία, τα εξαιρετικά αρχαιολογικά ευρήματα, άλλα και άγνωστη ακόμα και για μας τους Βούλγαρους. Αυτό διαπίστωσα για άλλη μια φορά, όταν έφθασα στο χωριό Στέφανοβο, περιοχής Λόβετς, σε απόσταση 155 χιλιομέτρων βορειοανατολικά από τη Σόφια στο δρόμο προς την Βάρνα.

Από το αυτοκινητόδρομο κάναμε μια λοξοδρόμηση που μας οδηγεί στον προορισμό μας – ένα γραφικό δρόμο από το οποίο βλέπουμε την μικρή κοιλάδα με το χωριουδάκι. Είναι χωρισμένο σε δύο μέρη – σύγχρονο τμήμα και παλαιό, το οποίο, αν και το 1982 η αρχιτεκτονική του ανακηρύχθηκε διατηρητέα, μένει μακριά από τον μαζικό τουρισμό και δεν έχει στήριξη από το κράτος.



Τα σπίτια στο Στέφανοβο είναι διώροφα, κτισμένα με δρύινα δοκάρια που κρατούν το βάρος της στέγης, κατασκευασμένης από τις όμορφες βαριές πέτρινες πλάκες. Οι τοίχοι είναι καλυμμένοι με ένα παχύ στρώμα πηλού και άχυρου, που κρατάει τα σπίτια δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά το χειμώνα. Εδώ υπάρχει μια εκκλησία του 19ου αιώνα και σχολείο που έκλεισε το 1965 λόγω έλλειψης παιδιών, θυμούνται οι ντόπιοι.

Ο Ιβάν Παβλέφσκι εδώ και χρόνια ερευνά την ιστορία του χωριού του. Στη βάση του πλούσιου αρχειακού υλικού έγραψε το βιβλίο "Εμείς, οι κάτοικοι της Βράτσα". Κάτοικοι της Βρατσας, επειδή το παλιό όνομα του χωριού ήταν Βράτσα και συνδέεται με το θρακικό παρελθόν του.

"Το όνομα του χωριού Βράτσα συμπίπτει με αυτό της σημερινής νομαρχιακής πόλης Βράτσα (Βορειοδυτικής Βουλγαρίας), γι' αυτό από το κάποτε Περιφερειακό Λαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να αλλάξει το όνομά του", λέει ο κ. Παβλέφσκι. "Οι ντόπιοι ιστορικοί έχουν αποδείξει ότι το όνομα της πόλης Βράτσα συνδέεται με το φρούριο Βρατίτσα στο τέλος της πόλης, κοντά στον ποταμό Λέβα, που στα παλιά θρακικά σημαίνει "το φρούριο κοντά στις υδάτινες πηγές". Αναζητώντας αναλογία με το χωριό μου, το οποίο έφερε το ίδιο όνομα, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι το αρχαίο θρακικό φρούριο, το οποίο απέχει 2 χλμ ανατολικά της σημερινής αρχιτεκτονικής διατηρητέας Στάρο (παλιό) Στέφανοβο πιθανότατα λεγόταν επίσης Βρατίτσα, καθώς όπου υπάρχει καθίζηση του εδάφους, απ' όπου πηγάζουν 36 πηγές. Εγώ υποστηρίζω την άποψη ότι το φρούριο ονομάστηκε Βρατίτσα, ήταν περιβαλλόμενο από όλες τις πλευρές από υδάτινες πηγές. Είναι γνωστό ότι οι αρχαίοι Θράκες λάτρευαν το νερό και τις υδάτινες πηγές".

Σύμφωνα με τον κ. Παβλέφσκι τα ερείπια του κάστρου καταστράφηκαν σχεδόν εξολοκλήρου το 1920-1921, όταν η κυβέρνηση του Αλεξάνταρ Σταμπολίισκι επιτρέπει την κατασκευή δρόμων με πέτρες από τα κοντινά διατηρημένα φρούρια. Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν και πολλοί θρακικοί τύμβοι, που έχουν λεηλατηθεί.

Ο κ Παβλέφσκι μιλά και για το σημερινό όνομα του χωριού: "Το 1949, με απόφαση των τοπικών δομών του Κομουνιστικού Κόμματος, το χωριό μετονομάστηκε Στέφαν Πέσεφ, φιλομαθής νεαρός από το χωριό που μετανάστεψε στην Σοβιετική Ένωση και στη συνέχεια επέστρεψε με τις ειδικές δυνάμεις της NKVD, για να αποτρέψει την μεταφορά των γερμανικών στρατευμάτων προς το Ανατολικό Μέτωπο. Το 1942 ο Στέφαν Πέσεφ συνελήφθηκε και σκοτώθηκε από τις αρχές".



Το χωριό υπερηφανεύεται ότι πάντα εδώ ζούσαν μόνο Βούλγαροι. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας είχε τέτοιο καθεστώς, ώστε μέρος του πληθυσμού δεν πλήρωνε φόρους στις τουρκικές αρχές. Στο ορεινό χωριό ζούσαν άνθρωποι με ελεύθερο πνεύμα για το όποιο ήταν περήφανοι.

Είναι και η γενέτειρα του Ιβάν Γιόνκοφ-Κιουρκτσίατα, ευκατάστατου δεξιοτέχνη-γουναρά (στα βουλγαρικά από τουρκικά κιουρκτσία). Διοργάνωσε στο χωριό ανταρτική ομάδα και ήταν συνοργανωτης της συνωμοσίας Βέλτσοβα με σκοπό εξέγερση ενάντια στην οθωμανική κυριαρχία το 1835. Μετά την αποκάλυψη της συνωμοσίας ο Κιουρκτσίατα εκτελέστηκε με απαγχονισμό.

Το χωριό Στεφανοβο σχετίζεται επίσης με την ιστορία μιας χιλιετούς βελανιδιάς: "Αυτό το είδος βελανιδιάς ανακηρύχθηκε πολιτιστικό μνημείο", αφηγείται ο κ. Παβλέφσκι. "Αλλά την δεκαετία του '80 του περασμένου αιώνα ξεράθηκε. Κάποτε γύρω της γινόταν εκκλησιαστικές τελετές και τον εορτασμό του Ίλιντεν. Μετά ο κούφιος κορμός της βελανιδιά έγινε παρεκκλήσι. Αλλά ένα αναμμένο κερί έκαψε την ξερή βελανιδιά. Τώρα υπάρχει παρεκκλήσι με στέγη από λίθινες πλάκες".

Το χωριό διαθέτει είσοδος, αλλά όχι... έξοδο. Βρίσκεται έτσι, καθώς μετά από αιώνες, έχει μετακινηθεί εκτός του κεντρικού δρόμου από δίστακτες επιθέσεις.

Ο Ιβάν Παβλέφσκι αναφέρει σχετικά: "Σε μία από τις πολλές επιδημίες πανώλης νόσου, η οποία με την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν ανεξέλεγκτη, κάθε 35-40 χρόνια, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού του χωριού έχει πεθαίνει. Οι επιζώντες αναγκάζονται να κάψουν το χωριό και να προχωρήσουμε πέρα από το νερό, πιστεύοντας ότι το νερό θα σταματήσει την επιδημία. Έτσι, το χωριό βρίσκεται σ' αυτό το τόπο χωρίς έξοδο. Έτσι, δεν μπορώ να συμφωνήσω με τη θεωρία ότι το όνομα προέρχεται από Βρατσα /πόρτα/. Το χωριό βρίσκεται σε τέτοιο τόπο, που δεν υπάρχει πόρτα στο πουθενά", καταλήγει την αφήγηση του ο Ιβάν Παβλέφσκι.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα
Φωτογραφίες: Μιγκλένα Ιβανόβα