Θυμάστε το τραγούδι των Σκόρπιονς "'Άνεμος της αλλαγής" που έγινε ένα από τα σύμβολα της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου; Πριν από 26 χρόνια ηχούσε σαν υπόσχεση για ένα ροζ μέλλον για την Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το όνειρό μας και εδώ στην Βουλγαρία ήταν να φυσήξει και στη χώρα μας ο δυτικός αέρας και να γίνουμε κι εμείς μέρος της κοινότητας των ευρωπαϊκών χωρών.

Μια μέρα μετά την πτώση του τείχους ο επί 30 χρόνια ηγέτης της Βουλγαρίας Τόντορ Ζίβκοφ καθαιρείται και μεταξύ των ανθρώπων ανθίζει η ελπίδα πως δεν θα τους επιβάλλεται πλέον να χτίζουν τον ατέρμονο κομμουνισμό. Ελπίζαμε να ανακτηθούν οι ισορροπίες, να εκτιμηθούν οι ταλαντούχοι και ο καθένας να λάβει ό,τι του αξίζει. Φανταζόμασταν πως θα γίνουμε "η Ελβετία των Βαλκανίων". Αλίμονο…

Η 10^η Νοεμβρίου ηχούσε ιερά το 1989, αλλά με τα χρόνια έχασε την αίγλη της και μπήκε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Ο χαρακτήρας της βουλγάρικης μετάβασης κίνησε υποψίες τόσο για το αν άρχισε, όσο και για το αν έχει τελειώσει. Αλλά οι ακτιβιστές της είναι ξεκάθαροι – κομματικοί τεχνοκράτες, πράκτορες των υπηρεσιών πληροφοριών και ασφάλειας και αθλητές πολεμικών τεχνών.

Γιατί δεν πραγματοποιήθηκαν τα όνειρα που κάναμε στις πλατείες;
"Αυτό με τα όνειρα είναι παρεξήγηση", λέει ο Τομά Μπίκοφ από το Ινστιτούτο για Δεξιά Πολιτική. "Ο καθένας φανταζόταν τα πράγματα όπως τον βόλευε. Η πρώτη φάση της μετάβασης ήταν φιλοσοφική στη χώρα μας και δεν πραγματοποιήθηκε από οικονομολόγους, όπως στην Τσεχία και την Πολωνία. Καλά θα ήταν να είχαμε ακολουθήσει το παράδειγμα της Τσεχίας και της Πολωνίας και να την αναθέταμε σε ειδικούς. Μας πήρε 7 χρόνια για να ξεκαθαρίσουμε πως βαδίζουμε προς τον καπιταλισμό, ακόμα και η Ένωση Δημοκρατικών Δυνάμεων δεν τολμούσε να χρησιμοποιήσει την λέξη. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα συζητούσε την προοπτική να ακολουθήσουμε πορεία ριζοσπαστικής περεστρόικας ή να μείνουμε εκεί όπου βρισκόμασταν. Και σήμερα ψάχνουν ακόμα απάντηση και δεν την έχουν βρει. Παρά, όμως, την βραδύτητά μας ενταχτήκαμε στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ".

Ο Μπορίς Ποπιβανόφ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας "Αγιος Κλήμης της Αχρίδας" επίσης σχολιάζει το θέμα των ονείρων και των ιδανικών: "Λέγοντας πως στα θεμέλια της βουλγάρικης μετάβασης στέκονται φιλόσοφοι δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτοί οι άνθρωποι ήταν και λογοτέχνες", λέει ο ίδιος. "Και οι λογοτέχνες είναι ένα επικίνδυνο κοινωνικό φαινόμενο το οποίο πέφτει υπό την κριτική του Αλέξις ντε Τοκβίλ στο έργο του "Το πρώην καθεστώς και η επανάσταση" που εκδίδεται πριν από 150 χρόνια. Οι λογοτέχνες είναι επικίνδυνοι γιατί προσπαθούν να επιβάλουν τις δικές τους αντιλήψεις χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους την πραγματικότητα. Από την άλλη, μετά από 26 χρόνια η ιστορία μας προσφέρει μια από τις κλασσικές της ειρωνείες – το Τείχος του Βερολίνου έπεσε για να σηκώσουμε ένα σωρό νέα τείχη μεταξύ μας ή κατά των προσφύγων. Η ιστορία δεν τελειώνει κάποια συγκεκριμένη ημερομηνία ακόμα κι αν είναι εξαιρετικά σημαντική για όλη την ανθρωπότητα. Έχει ο καιρός γυρίσματα και όλα μπορούν να επιστρέψουν με ακόμα καλύτερη ή χειρότερη μορφή γι’ αυτό ο κάθε λαός πρέπει να γνωρίζει τα ελαττώματά του και να αποφεύγει τις τάσεις που μπορούν να τον επιστρέψουν σ’ ένα δυσάρεστο παρελθόν. Το σημαντικό είναι να χτίσουμε ένα μέλλον με καλύτερη προοπτική".

Μετάφραση: Αγάπη Ασπρίδου