Στο απόμακρο 1909 μία κοπέλα από το Καλόφερ - η Ντόνκα Σίπκοβα, φεύγει για τη Σόφια για να μάθει την τέχνη της δαντέλας Βρυξελλών. Τελειώνοντας τον διετή κύκλο μαθημάτων μόνο για έναν χρόνο η δραστήρια νεαρή γυναίκα επιστρέφει στην γενέτειρα της και αρχίζει να μεταδίδει τις γνώσεις της. Δεν ακολουθεί όμως μόνο τους υποχρεωτικούς κανόνες της δαντέλας Βρυξελλών, αλλά περιλαμβάνει και καθαρά βουλγαρικά στυλιζαρισμένα μοτίβα. Οι μαθήτριες της Ντόνκα εμπλουτίζουν τη δαντέλα και με άλλα μοτίβα και έτσι στην πόλη δημιουργείται η τέχνη της δαντέλας του Καλόφερ. Οι γνώσεις μεταδίδονται από μητέρα σε κόρη, από γιαγιά σε εγγονή, για να φτάσουν τα λεπτεπίλεπτα δείγματα της έως τις μέρες μας.

Πριν την Γιορτή της δαντέλας στο Καλόφερ που τιμάται στις 15 Αυγούστου, συζητάμε με την μαστόρισσα Άνι Ιόβεβα.

Στη Βουλγαρία υπάρχουν δύο είδη δαντέλας – του Καλόφερ και η κεντητή δαντέλα «κενέ». Ποια είναι η διαφορά μεταξύ τους;

« Η δαντέλα του Καλόφερ πλέκεται με σαΐτες και κύλινδρο, είναι δύσκολη δαντέλα, γίνεται με μαθηματική ακρίβεια και για την εκμάθησή της είναι απαραίτητο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, έως ότου η κεντητή γίνεται με βελόνα και κλωστή. Άλλα υλικά δεν είναι απαραίτητα. Επίσης δεν έχει και ζωγραφισμένο μοντέλο που να ακολουθείς. Έως ότου στη δαντέλα του Καλόφερ το μοντέλο είναι ζωγραφισμένο και είναι στερεωμένο στο κύλινδρο , με οδηγίες για τα είδη όλων των κόμβων», εξηγεί η κα Ιόβεβα.

Κάποτε οι Βουλγάρες έκαναν την δαντέλα με βαμβακερές και μεταξωτές κλωστές. Όσο πιο λεπτή ήταν η κλωστή τόσο πιο φίνα ήταν η δαντέλα. Τα χρώματα ήταν βασικά ανοιχτά – άσπρο και εκρού. Στις μέρες μας οι δαντέλες έχουν και άλλα χρώματα – όπως ουρανί, ή ανοιχτό γκρι, ενώ όταν είναι σαν λουλούδια – και πιο ζωηρά χρώματα. Κάθε περιοχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά στοιχεία στη δαντέλα.

«Στην πόλη Κιουστεντίλ κάνουν δύο ειδών δαντέλες «κενέ». Στο ένα είδος έχει περισσότερο αέρα ανάμεσα στα μοτίβα, ενώ στο άλλο η δαντέλα είναι πιο πυκνή. Για το Σάμοκοφ είναι χαρακτηριστικό το συμπληρωματικό πλέξιμο , που γίνεται σε κεντητή δαντέλα. Στη Ροδόπη η δαντέλα είναι χονδρή , με μάλλινη κλωστή», μας διηγείται η κα Ιόβεβα.

Στην Κοπρίβτιτσα πάλι έκαμναν την μοναδική ως προς το είδος της κεντητή δαντέλα «κενέ» με αλογότριχα . «Η τρίχα δεν φαίνεται επειδή από πάνω πλέκεται με μεταξωτές κλωστές, αλλά δίνει μεγάλη αντοχή στη δαντέλα», συνεχίζει η κα Ιόβεβα. « Δεν έχουμε μάθει ακόμα όλα τα μυστικά της δαντέλας αυτής. Δεν είναι εν ζωή οι μαστόρισσες που την έπλεκαν. Και επειδή την έκαμναν σε ξεχωριστές φάσεις, κανένας δεν ήξερε όλη την διαδικασία με τις λεπτομέρειές της. Πολύ κρίμα.»

Τα μυστικά της βουλγαρικής δαντέλας και οι γνώσεις που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά δεν θα εξαφανιστούν. Μεγάλη είναι και η συμβολή στην κατεύθυνση αυτή των διάφορων συλλόγων και οργανώσεων που διατηρούν και εκλαϊκεύουν τα παραδοσιακά βουλγαρικά κεντήματα και δαντέλες. Τον Απρίλιο το εργαστήριο «Σεντιάνκα» παρουσίασε πρωτοφανή σημαία με 140 βουλγαρικά κεντήματα απ΄όλες τις φολκλορικές περιοχές της χώρας, με κεντημένο με διάφορα χρώματα χάρτη της Βουλγαρίας. Το κέντημα είναι έργο της Ιρέν Ιαμάμι, που από χρόνια μένει στην Ιαπωνία, ενώ η λεπτεπίλεπτη δαντέλα χωρίς την οποία η σημαία δεν θα ήταν ολοκληρωμένη- δύο Βουλγάρων μαστόρισσων . Η Άνι Γιόβεβα και η Γκάλια Στόιτσεβα έπλεξαν την σχεδόν 5 μέτρα δαντέλα της σημαίας μόνο για 4 μέρες.

Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από την Άνι Ιόβεβα Το εργαστήρι «Νυχτέρι»

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα