Τα πασχαλινά παραδοσιακά ψωμιά - πασχαλινά κουλουράκια, πασχαλινή κούκλα ή αυγοκούλουρα... Πολλά είναι τα ονόματα των τελετουργικών ψωμιών, που ετοιμάζονταν για τη μεγαλύτερη χριστιανική γιορτή.

Τα Πασχαλινά τσουρέκια, αυτά τα νόστιμα σύμβολα της γιορτής, μπαίνουν σχετικά αργά στη βουλγαρική παράδοση. Η λέξη "κοζουνάκ" (τσουρέκι) λείπει στο Λεξικό της βουλγαρικής γλώσσας του Νάιντεν Γκέροφ, που εκδόθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αιώνα. Για δέκα χρόνια ο ίδιος καταγραφεί πάνω από 70.000 λέξεις και 10.000 φράσεις "από το στόμα του λαού", που αργότερα κυκλοφόρησε σε πέντε τόμους.

Ο Ντιμίταρ Μαρίνοφ, αφοσιωμένος ερευνητής των βουλγαρικών παραδόσεων, που εργάστηκε ενεργά μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, δεν ανέφερε ποτέ αυτή τη λέξη. Μάλλον αφιερώνει ιδιαίτερη προσοχή στο πασχαλινό ψωμί. Στις περιοδείες του στα χωριά έχει περιγράψει πάνω από 150 διαφορετικά στολισμένα ψωμιά. Έχει τραβήξει φωτογραφίες και σχεδίασε, αλλά τα ίδια τα ψωμιά έπαιρνε μαζί του στο Εθνογραφικό Μουσείο, του οποίου ήταν διευθυντής. Ο Ντιμίταρ Μαρίνοφ τονίζει ότι το τελετουργικό ψωμί βλέπουμε σ' όλα τα βουλγαρικά έθιμα. Μαζί με το κρασί και το νερό, είναι μέρος της θυσίας - το κύριο σημείο της τελετουργίας. Για τις περισσότερες γιορτές ζυμώνονται ειδικά ψωμιά. Η διακόσμησή τους φέρνει ορισμένους χαρακτήρες, "αφηγείται".

Την Μεγάλη Πέμπτη γίνεται η βασική προετοιμασία για τη γιορτή. Νωρίς το πρωί οι γυναίκες βάφουν τα αυγά. "Η νοικοκυρά δίνει στα κορίτσια και τις νύφες από ένα κόκκινο αυγό και η κάθε μια το φορούσε στον κόρφο της μέχρι το Πάσχα έως ότου ακουστεί "Χριστός Ανέστη!" Τότε το έσπαζαν και το έτρωγαν", αφηγείται ο Ντιμίταρ Μαρίνοφ.

Ακολουθεί ένα άλλο έθιμο που λαμβάνει χώρα στο ζύμωμα της ζύμης για τα τελετουργικά ψωμιά γνωστό ως η ανανέωση του προζυμιού. Σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες, σπίτι χωρίς προζύμι δεν θα πρέπει να παραμείνει, γιατί θα φύγει η ευημερία. Έτσι, κάθε καλή νοικοκυρά πάντα έβλεπε να έχει προζύμι στο σπίτι της. Με το προζύμι προετοίμασε τα κανονικά και τα τελετουργικά ψωμιά. Την Μεγάλη Πέμπτη ανανεώνεται το προζύμι, το οποίο θα πρέπει να διατηρείται όλο το χρόνο. Κάποτε οι γυναίκες εκτελούσαν ειδικά τραγούδια κατά τη διάρκεια αυτής της ιεροτελεστίας. Η πιο ηλικιωμένη γυναίκα ζύμωνε λίγη ζύμη, αφού έβαζε βότανα και την άφηνε σκεπασμένη με καινούργια πετσέτα.

Όταν η ζύμη άρχισε να φουσκώνει, προετοίμασαν το τελετουργικό ψωμί.
Πριν προχωρήσει στην προετοιμασία η νοικοκυρά τελετουργικά έπλενε τα χέρια της και ντυνόταν εορταστική ενδυμασία. Το αλεύρι είναι από το καλύτερο σιτάρι, που διαχωρίζεται το καλοκαίρι. Κοσκινίζεται προσεκτικά, το νερό είναι "αμίλητο", σε καθαρό κάδο, στο οποίο είχαν τοποθετηθεί βότανα και άνθη.

Τα πασχαλινά ψωμιά διακρίνονται από τα κανονικά με το αυγό που τοποθετείται πάνω τους πριν από το τελευταίο φούσκωμα της ζύμης.

Το ψωμί ετοιμάζεται το Σάββατο και πάντα από την νοικοκυρά του σπιτιού ή από την νεαρή νύφη. Πασχαλινό ψωμί ετοιμάζεται για το τραπέζι, για τα μικρά παιδιά, για κάθε μέλος της οικογένειας, για τον κουμπάρο, για τους γονείς.

Παρά το γεγονός ότι το τσουρέκι είναι στην παράδοση μας λίγο περισσότερο από έναν αιώνα, η παραδοσιακή βουλγαρική κουζίνα προσφέρει ένα ψωμί, που ετοιμάζεται από αυγά, ζάχαρη, γιαούρτι, βούτυρο ή λάδι. Επίσης βάζετε αποξηραμένα ή φρέσκα φρούτα, κανέλα και φυσικά - αλεύρι και μαγιά. Και φυσικά είναι πολύ νηστίσιμο.

Και ένα άλλο πράγμα που είναι σημαντικό να γνωρίζουμε – το πασχαλινό ψωμί δεν κόβεται με μαχαίρι, αλλά και με το χέρι σε κομματάκια.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα