Το 1978 στο Λονδίνο δολοφονείται ο Βούλγαρος αντιφρονών συγγραφέας Γκεόργκι Μάρκοφ. 36 χρόνια αργότερα στην Σόφια, στα αποκαλυπτήρια του αγάλματός του, παρευρέθηκαν τρεις Πρόεδροι Δημοκρατίας. Ακόμα και σήμερα γύρω από το όνομα του Γκεόργκι Μάρκοφ μαίνεται πολεμική.

Με αφορμή την επέτειο της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας θα προσπαθήσουμε να σκιτσάρουμε το πορτραίτο αυτής της προσωπικότητας του 20ου αιώνα που από σεβαστός συγγραφέας, δραματουργός και σεναριογράφος μετατράπηκε σε επικίνδυνο δημοσιογράφο, μετανάστη στην Μεγάλη Βρετανία, αμείλικτο κριτή του κομμουνιστικού καθεστώτος και της προσωπικής εξουσίας του ηγέτη Τόντορ Ζίβκοφ με αποτέλεσμα να του εκδοθεί ανεπίσημη θανατική καταδίκη.

Ο Γκεόργκι Μάρκοφ είναι ένας από τους δημιουργούς του διάσημου σίριαλ "Σε κάθε χιλιόμετρο" που παρουσίαζε υπό ρομαντικό φωτισμό την αντίσταση των Βουλγάρων κατά του φασισμού. Στην αρχή είχε καλές σχέσεις με τους δυνατούς της ημέρας και ανήκε στην προνομιούχα λεγόμενη "καλλιτεχνικό-δημιουργική νομενκλατούρα" υπό την αιγίδα του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αλλά κατά πώς φαίνεται η ζωή σ’ αυτό το παράλληλο σύμπαν της σοσιαλιστικής ουτοπίας δεν τον ικανοποιούσε και το εγκατέλειψε το 1969, αφιερώνοντας τη ζωή του στο να ξεσκεπάσει την απατηλή αυτή πραγματικότητα.

Πρώτα φεύγει για την Ιταλία όπου ζει ο αδερφός του και δύο χρόνια αργότερα εγκαθίσταται στο Λονδίνο, όπου εργάζεται στην βουλγαρική σύνταξη του BBC. Ταυτόχρονα, δεν σταματά να γράφει και το έργο του "Αρχάγγελος Μιχαήλ" κερδίζει βραβείο στο θεατρικό φεστιβάλ του Εδιμβούργου, ενώ η πνευματική του σύνδεση με την πατρίδα δίνει σαν καρπό τα "Εξ αποστάσεως ρεπορτάζ για την Βουλγαρία" που εκπέμπονται από τον ραδιοφωνικό σταθμό "Ελεύθερη Ευρώπη". Πρόκειται για την εγκυκλοπαίδεια μιας εποχής που περιγράφει τον εθνικό μας χαρακτήρα και μπορεί να χρησιμεύσει σαν μια επιτυχημένη ιστορική και πολιτική ανάλυση.

Η Τσβέτα Τρύφονοβα μελετά τη ζωή και το έργο του Γκεόργκι Μάρκοφ και θεωρεί πως ο συγγραφέας ανήκει στην διανοητική ελίτ της Ευρώπης που κατάφερε να σταθεί πάνω από κάθε ιδεολογία και καθεστώς, ως ένας ουμανιστής, ανήσυχος για τις ηθικές αξίες της δημοκρατίας και για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Ο ίδιος ο Μάρκοφ γράφει πως βρίσκεται σε δίλημμα μεταξύ της επιθυμίας να ξεχάσει το παρελθόν ή να πει τα πάντα, ως το τέλος. "Η συγγραφή των ρεπορτάζ είναι αποτέλεσμα, λέει εκείνος μιας πολύ δυνατής επιθυμίας που δεν μου επιτρέπει να εγκαταλείψω τη χώρα μου σε ανθρώπους που τυχαία γεννήθηκαν και ζουν στην Βουλγαρία, υπηρετώντας όμως μια ξένη εξουσία". Μιας επιθυμίας που τον διατάσσει και τον εξορκίζει να διηγηθεί όσα ξέρει, έτσι όπως ήταν.

Στο Χρυσό αρχείο της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας φυλάσσεται ηχογραφημένο ένα από τα ρεπορτάζ εξ αποστάσεως, αφιερωμένο στους συναδέλφους του, ταλαντούχους και χαρισματικούς συγγραφείς όπως ο Κωνσταντίν Παβλόφ και ο Ραντόι Ράλιν, οι οποίοι δεν ανήκουν στην χαϊδεμένη λογοτεχνική αριστοκρατία που ανταλλάσσει τη σιωπή της για σπίτια και αυτοκίνητα.

"Ένας από τους συναδέλφους μου, συγγραφέας, πήγε στην Διεύθυνση Συναυλιών για να οργανώσει μια λογοτεχνική βραδιά με ελεύθερη είσοδο. Οι υπάλληλοι εκεί τον προειδοποίησαν, πως παρά την ελεύθερη είσοδο, θα ήταν καλό να συμπεριλάβει κάποιον δημοφιλή συγγραφέα όπως τον Ραντόι Ράλιν για να προσελκύσει το κοινό".

Το φαινόμενο "Ραντόι Ράλιν" είναι ένας μοναχικός εκπρόσωπος της, ανύπαρκτης στην Βουλγαρία, της δεκαετίας του ’60, κοινωνικής συνείδησης και οι σάτιρές του αποδεικνύουν την ηθική και υλική διαφθορά της χώρας, την νόμιμοποιημένη έλλειψη αρχών, τον νεοπλουτισμό και όλες τις υπόλοιπες κομμουνιστικές «αρετές» όπως ο φόβος και η δειλία, η κολακεία και η σκληρότητα προς τους αδύναμους, η παράλογη και τυφλή υπακοή.

Με τα εξ αποστάσεως ρεπορτάζ του ο Γκεόργκι Μάρκοφ ανοίγει για τους ανθρώπους που ζουν κάτω από «το σοσιαλιστικό καπάκι του απολυταρχικού κράτους ένα "παράθυρο στην αλήθεια", κάτι όμως που ξεσηκώνει εναντίων του την δυσφορία της κομμουνιστικής εξουσίας και θέτει σε λειτουργία το μηχανισμό εκτελέσεων των μυστικών υπηρεσιών. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1978, στην γέφυρα Βατερλό του Λονδίνου, ο συγγραφέας δολοφονείται σαν σε ταινία κατασκοπίας - τον εμβολιάζουν με δηλητήριο μέσω μιας ομπρέλας, ακριβώς την ημέρα των γενεθλίων του Τόντορ Ζίβκοφ.

Ο Γκεόργκι Μάρκοφ πεθαίνει στο νοσοκομείο 4 ημέρες αργότερα. Οι βρετανικές αρχές δεν μπορούν να ερευνήσουν τον θάνατό του λόγω του Σιδηρούν παραπετάσματος. Έτσι κλείνει το στόμα μιας ελεύθερης φωνής αλλά μέχρι και σήμερα τα λόγια του αντιλαλούν με ειρωνεία: "Ένας ήρωας δεν είναι περισσότερο ήρωας αν του χτίσουν άγαλμα ή του δώσουν μεταθανάτια σύνταξη".