Η 10^η Νοεμβρίου του 1989 είναι ημερομηνία που συνδέουμε συνήθως με την αρχή των δημοκρατκών αλλαγών στη Βουλγαρία και την περίοδο ανάκαμψης. Πώς όμως εξελίχθηκε ο βουλγαρικός κινηματογράφος στην περίοδο αυτή ήταν το θέμα της συζήτησής μας με τον επώνυμο Βούλγαρο κριτικό κινηματογράφου, καθηγητή Μποζιντάρ Μάνοφ.

"Πριν ο κινηματογράφος ήταν κρατικό μονοπώλιο, παράγονταν περίπου 25 ταινίες ετησίως για τους κινηματόγραφους, και ακόμα τόσες για τη μοναδική τότε Εθνική Τηλεόραση της Βουλγαρίας. Όλες ήταν με κρατική χρηματοδότηση και με μοναδικό παραγωγό το κράτος. Μετά, ακριβέστερα το 1992 όταν καταργήθηκε αυτό το μοντέλο του κρατικού μονοπωλίου, εμφανίστηκαν πολλές και με διαφορετικές δυνατότητες ιδιωτικές εταιρείες παραγωγής ταινιών με αρκετά περιορισμένη χρηματοδότηση βασισμένη σε διαγωνισμό. Ταυτόχρονα, η Εθνική Τηλεόραση συνεχίζει να παράγει ταινίες με την προηγούμενη μεθοδολογία της. Οι νέες ιδιωτικές τηλεοράσεις επίσης άρχισαν να παράγουν ταινίες".

Αφετέρου ξεκίνησε σοβαρή ιδιωτικοποίηση των κινηματογράφων που περιόρισε την πρόσβαση του κοινού στο βουλγαρικό κινηματογράφο, ιδιαίτερα στις μικρότερες πόλεις. Επίσης, τα έργα σε ταινίες άρχισαν στην πράξη να εξαφανίζονται για λογαριασμό των νέων ψηφιακών τεχνολογιών και στο γύρισμα, και στη διανομή, και στην προβολή. Ενώ στο δυναμικό και μπερδεμένο καιρό στον οποίο ζούμε, οι Βούλγαροι δημιουργοί θαρρείς δεν κατόρθωσαν να πιάσουν το βασικό στις αλλαγές που έγιναν. Όλα αυτά οδήγησαν σε απότομη πτώση στην παραγωγή κινηματογραφικών έργων, υπήρχαν και χρόνια στα οποία δεν παράγονταν ούτε ένα έργο. Με το άνοιγμα όμως της Βουλγαρίας προς τον κόσμο και τις δυνατότητες για περισσότερες συμπαραγωγές άρχισε και η αναζωογόνηση του βουλγαρικού κινηματογράφου. Παράδειγμα αποτελούν οι ταινίες "Ο κόσμος είναι μεγάλος και η σωτηρία της ψυχής βρίσκεται στη γωνία", "Ανατολικά έργα", "Τζιφτ", καθώς και ορισμένα ντοκιμαντέρ που κέρδισαν πολλά βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ.

"Ο κινηματογράφος αντιμετωπίζει περίπλοκη κρίση, που συνεχίζει σχεδόν 25 χρόνια, με ξεχωριστές προσωρινές επιτυχίες", αναφέρει ο κ. Μάνοφ. "Η χρηματοδότηση φυσικά δεν αρκεί, αλλά η έκκληση για περισσότερα χρήματα δεν είναι η μοναδική διέξοδος. Απαραίτητη είναι άλλη διοργάνωση της διαδικασίας χρηματοδότησης και παραγωγής. Από καιρό μιλάμε για αλλαγές στις αρχές, τα κριτήρια, τους τρόπους χρηματοδότησης και επιδότησης, για πιο σοβαρή προσοχή στην διανομή των βουλγαρικών ταινιών με τις αντίστοιχες προνομιακές  τιμές στη αγορά που το κράτος πρέπει να εξασφαλίσει", λέει ο κ. Μάνοφ.

Αφετέρου άλλαξαν και οι γενιές. Στο πρόσφατο φεστιβάλ του βουλγαρικού κινηματογράφου "Χρυσό τριαντάφυλλο" στη Βάρνα από 15 ταινίες μεγάλου μήκους και 19 μικρού περισσότερο από το ήμισυ είναι έργα νέων σκηνοθετών που κάνουν το ντεμπούτο τους.

Τι κέρδισαν οι Βούλγαροι κινηματογραφιστές από τη δυνατότητα να επικοινωνούν με τον κόσμο;
"Τα οφέλη από την επικοινωνία είναι αδιαμφισβήτητα, τουλάχιστον μπορούμε να κάνουμε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο κινηματογράφο, να ενημερωθούμε για την πορεία τους, πως ανανεώνονται σαν ιδέες και τεχνολογίες, τι αγγίζει τους θεατές. Πρόσφατα από το φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν που είναι ένα από τα σημαντικότερα στον κόσμο, μαζί με τα φεστιβάλ των Καννών, του Βερολίνου και της Βενετίας, με το Μεγάλο βραβείο στην κατηγορία για ντεμπούτο επέστρεψε η ταινία "Μάθημα" που είναι ντεμπούτο των νεαρών σκηνοθετών Κριστίνα Γκρόζεβα και Πέταρ Βαλτσάνοφ. Είναι μία πολύ σημαντική ένδειξη".

"Το 2015 ο βουλγαρικός κινηματογράφος θα σημειώσει την 100^η επέτειό του, έναν αιώνα από τη δημιουργία της πρώτης βουλγαρικής κινηματογραφικής ταινίας", συνεχίζει ο καθηγητής Μάνοφ. "Και αναρωτιέμαι εάν ακριβώς στην 100^η επέτειο του εθνικού κινηματογράφου μας δε θα αντιμετωπίσουμε μία δραματική κατάσταση και ανησυχητικές προοπτικές για τα επόμενα μερικά χρόνια. Γι' αυτό  η έκκλησή μου είναι προς το κράτος – να υποστηρίζει τον κινηματογράφο μας, προς τους θεατές – να του δίνουν προσοχή και προς τους Βούλγαρους δημιουργούς – να καταβάλλουν όλες τις προσπάθειες τους τόσο οργανωτικές, όσο και δημιουργικές για να υποδεχτούμε τη γιορτή επάξια", είπε καταλήγοντας ο καθηγητής Μποζιντάρ Μάνοφ.

Μετάφραση: Σοφία Μπόντσεβα