Στις 21 Οκτωβρίου συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από την γέννηση της Εκατερίνα Καραβέλοβα, μια από τις διακεκριμένες γυναίκες της Βουλγαρίας από τα τέλη του 19 και το πρώτο ήμισυ του 20 αιώνα. Προικισμένη με θάρρος και αποφασιστικότητα, καθώς και με το ταλέντο του συγγραφέα, η ίδια άφησε βαθιά ίχνη στη βουλγαρική ιστορία.

Γεννήθηκε στην παραδουνάβια πόλη Ρούσε στην ξακουστή συνοικία Βαρόσα. Πολύ νωρίς ορφανεύει και όταν είναι 10 χρόνων μαζί με συγγενείς πηγαίνει στη Ρωσία. Εκεί μένει στο σπίτι του στρατηγού Βσεβολόντ Λέρμοντοφ και την γυναίκα του, αριστοκράτισσα από την Άγια Πετρούπολη. Στα επόμενα 8 χρόνια τελειώνει το γυμνάσιο με χρυσό μετάλλιο. Επιστρέφει στην πόλη Ρούσε το 1878, μόνο μερικούς μήνες μετά την απελευθέρωση της χώρας από την οθωμανική κυριαρχία.
 
"Η Εκατερίνα είναι σαν ένα μικρό νησί ανάμεσα στη θάλασσα ανθρώπων, συνδεδεμένων με την παραδοσιακή πατριαρχική ζωή στη χώρα μας", λέει για την Βουλγαρική Ραδιοφωνία η δόκτορας ιστορίας, Τσβετάνα Κιόσεβα, συγγραφέας του βιβλίου "Οι πρώτες κυρίες του Βασιλείου της Βουλγαρίας". Στην έκδοση παρουσιάζονται οι γυναίκες των πρωθυπουργών του Τρίτου Βασιλείου της Βουλγαρίας 1879–1946. Ένα από τα δοκίμια είναι αφιερωμένο στην Εκατερίνα Καραβέλοβα.
 
"Η ίδια πηγαίνει σχολείο στη Ρωσία, αλλά το κυριότερο είναι ότι εκπαιδεύεται σε μια αριστοκρατική οικογένεια στη Μόσχα, κάτι που της δίνει περισσότερα από πτυχία", συνεχίζει η δόκτορας ιστορίας Κιόσεβα. "Της δίνει συμπεριφορά, λεπτότητα, καθώς απίθανη εμπειρία να αντιμετωπίζει τις δύσκολες περιπτώσεις".

Μετά την επιστροφή της στην πατρίδα, η Εκατερίνα είναι εκπαιδευτικός στην πόλη Ρούσε και μάλιστα καλός. Σε δυο χρόνια παντρεύεται τον Πέτκο Καραβέλοφ, τον οποίο γνωρίζει από τη Μόσχα. Είναι 17 χρόνια μεγαλύτερος από την ίδια και είναι από τους γνωστότερους πολιτικούς της νέας Βουλγαρίας, διετέλεσε τέσσερεις φορές πρωθυπουργός στα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Βουλγαρίας. Είναι γνωστός με την πλατιά μόρφωση και την τιμιότητά του, αλλά και με την αφηρημάδα του. Έτσι η Εκατερίνα δεν είναι απλώς ανεκτίμητος βοηθός του, αλλά και "πολιτικός στη σκιά του άνδρα της", όπως επισημαίνει η δόκτορας Κιόσεβα.

"Για τον Πέτκο Καραβέλοφ λένε, ότι έπινε καφέ από το φλιτζάνι στο οποίο πριν αυτό είχε σβήσει το τσιγάρο του και ακόμα ότι συνέχεια δεν ήξερε που αφήνει τα έγγραφα με τα οποία δούλευε. Βλέποντας την αφηρημάδα του και ξέροντας ότι ο άνδρας της είναι υπεύθυνος για την μοίρα του κράτους, η Εκατερίνα το συνοδεύει παντού. Η ίδια τον βοηθά στις συναντήσεις σε διάφορα δημαρχία ή με εκπρόσωπους της κοινωνίας για να σημειώνει τα αιτήματα τους. Και όταν γυρίζουν στη Σόφια η ίδια ετοιμάζει τις γραπτές εντολές. Η συμπεριφορά της είναι πολύ τολμηρή σε δύσκολες περιπτώσεις. Λένε επίσης όταν στο Σερβοβουλγαρικό πόλεμο του 1885, ο Σέρβος βασιλιάς Μίλαν πλησιάζει την Σόφια και όλη η βουλγαρική κυβέρνηση πανικοβάλεται, η Εκατερίνα έκανε βόλτες στους δρόμους για να αποδείξει ότι όλα είναι ήσυχα και πάει καλά. Έτσι στις δύσκολες στιγμές υπερασπίζει τις θέσεις της".

Κατά την διάρκεια του Βαλκανικού πολέμου (1912–1913) η Εκατερίνα Καραβέλοβα είναι νοσοκόμα στην Στρατιωτική σχολή. Το Α' Παγκόσμιο Πόλεμο φροντίζει τους τραυματίες, ενώ στο τέλος των στρατιωτικών συγκρούσεων αναχωρεί στη Ρωσία. Εκεί αναζητά βοήθεια για την Βουλγαρία από τους πολιτικούς κύκλους, μια και η Βουλγαρία ηττήθηκε στην παγκόσμια σύγκρουση. Το 1919 από το όνομα της Βουλγαρικής γυναικείας ένωσης απευθύνει επιστολή διαμαρτυρίας προς τις Μεγάλες Δυνάμεις σχετικά με την σκληρή για τη χωρά μας Συνθήκη ειρήνης της Νεϊγύ. Είναι και πρόεδρος τους Διεθνούς γυναικείου συνασπισμού για ειρήνη και ελευθερία.

Από την πλούσια βιογραφία της διαβάζουμε ότι η Εκατερίνα βοήθησε για τη σωτηρία των 50.000 Βούλγαρων Εβραίων στα χρόνια του Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως τονίζει στο βιβλίο της η Τσβετάνα Κιόσεβα, στις 25 Μάιου 1943 στο σπίτι της 83 χρονών Εκατερίνα Καραβέλοβα έρχεται ο ραβίνος δόκτορας Χανανέλ με άλλες δυο γυναίκες, που ανέλαβαν τον ρίσκο, στις ώρες απαγόρευσης της κυκλοφορίας στους δρόμους. Παρακαλούν την Εκατερίνα να δώσει επιστολή στον βασιλιά Μπόρις Γ΄ με αίτηση ακύρωσης των εκτοπισμών των Βούλγαρων Εβραίων. Και η Εκατερίνα Καραβέλοβα υπέγραψε τη επιστολή, αφού συμπληρώνει γραπτά "Γιε μου, και εσύ είσαι πατέρας. Μη κάνεις κακό σε κανένα". Μετά μόνη της προχωρά στους σκοτεινούς δρόμους για να διαβιβάσει τη επιστολή στην πριγκηπέσα Ευδοκία, αδελφή του βασιλιά. Και έτσι η αξιοπρεπή συμπεριφορά και η θέση γνωστών και άγνωστων βούλγαρων κατόρθωσε να σταματήσει τον εκτοπισμό των Εβραίων.
 
"Μετά την 9η Σεπτεμβρίου 1944, όταν στην εξουσία έρχονται οι κομουνιστικές κυβερνήσεις, η ίδια, καθώς και άλλοι εκπρόσωποι της παλιάς αστικής τάξης, αναγκάζονται από το νέο κράτος να υπογράψουν δήλωση συναίνεσης", λέει η δόκτορας Κιόσεβα. "Μέχρι το τέλος δεν μπορεί να δεχθεί την πολιτική της καινούργιας εξουσίας. Πεθαίνει το 1947, ακατανόητη από το νέο καθεστώς. Παρόλα αυτά ο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, ο οποίος τότε είναι πρωθυπουργός διέταξε κρατική κηδεία στην αυλή της εκκλησιάς των Επτά Αγίων, όπου κηδεύτηκε και ο άνδρας της Πέτκο Καραβέλοφ".

Η προσωπική ζωή της Κατερίνα Καραβέλοβα είναι σημαδεμένη από τραγικά γεγονότα. Και τρεις κόρες της πέθαναν εφόσον η ίδια ζούσε. Η ιστορία της τρίτης κόρης, Λόρα, και ο γάμος της με τον μεγάλο Βούλγαρο ποιητή, Πέγιο Γιάβοροφ, αποτελεί θέμα λογοτεχνικών και κινηματογραφικών έργων με θέμα το καταστρεπτικό πάθος που καταλήγει στην αυτοκτονία και για τους δυο. Γράφοντας το δοκίμιο για την μεγάλη γυναίκα πολιτικό, η δόκτορας Κιόσεβα βασίστηκε στις θαυμάσια γραμμένες αναμνήσεις της Εκατερίνα Καραβέλοβα, σε δημοσιεύματα για την δραστηριότητα της στο τότε τύπο, σε έρευνες γνωστών βούλγαρων επιστημόνων. Ανακάλυψε ενδιαφέροντα έγγραφα και στα αρχεία της Εθνικής βιβλιοθήκης.

Μετάφραση: Πένκα Βέλεβα