Ο Βαλέρι Πετρόφ – ο ιππότης της ανθρωπιάς

Στις 22 Απριλίου ο μεγάλος ποιητής, μεταφραστής και δραματουργός Βαλέρι Πετρόφ, συμπλήρωσε 90 χρόνια ζωής. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους ιππότες του λόγου, συγγραφέας πολλών βιβλίων ποίησης, σκηνοθέτης θεατρικών έργων για μικρούς και μεγάλους, σκηνοθέτης ταινιών, συγγραφέας ταξιδιωτικών σημειώσεων. Επίσης είναι ο μεταφραστής στα Βουλγαρικά όλων των δραμάτων και των σονέτων του Σαίξπηρ – ένα όντως τεράστιο εγχείρημα, του "Φάουστ" του Γκαίτε, καθώς και συγγραφέων όπως του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, του Ζακ Πρεβέρ, του Μπορίς Πάστερνακ, του Τζάνι Ροντάρι και πολλών άλλων.

Τα έργα του Βαλέρι Πετρόφ δεν στοχεύουν στις έντονες ψυχικές κατάστασεις, σε ελκύουν όμως με την απαλότητα, την λεπτότητα, την ειλικρίνεια, τη σοφία και – μερικές φορές – την ειρωνεία τους. Όπως και με τον άριστο χειρισμό του λόγου. Τι κρύβεται όμως πίσω απ’ αυτήν την ελαφριά έκφραση, μέσα σ’ όλο αυτό το κυνηγητό των λέξεων και των σημασιών; Να τι είπε ο ποιητής σε μια παλιότερη συνέντευξή του για την Βουλγαρική Ραδιοφωνία.

"Είναι μια ολόκληρη οικογένεια από ποικίλες προσεγγίσεις στη ζωή που, αν το πούμε με γενικά λόγια, συγκλίνουν σε μια προσποίηση, σαν δεν παίρνουμε τα πράγματα στα σοβαρά, γιατί αλλιώς η ζωή γίνεται δύσκολη, έτσι δεν είναι; Κατά τα άλλα η συγγραφή συνοδεύεται από δυσκολίες, χρειάζονται πολλές προσπάθειες. Η διαφορά είναι ότι πρόκειται για έναν ευχάριστο κόπο. Και όταν έχεις την αίσθηση ότι τα καταφέρνεις, σε γεμίζει η χαρά. Ίσως, σε σύγκριση με άλλους συγγραφείς, να κάθομαι εγώ περισσότερο χρόνο πάνω από το χαρτί. Και όλα με τη σκέψη να αποκτήσει ο αναγνώστης την εντύπωση ότι τα έργα γράφτηκαν χωρίς κανένα κόπο. Μεταχειρίζομαι κατ’ εξοχήν την παραδοσιακή μετρική, με τις ομοιοκαταληξίες, με αυστηρό ρυθμό κλπ. Και αυτό απαιτεί μια πιο δύσκολη έκφραση των νοημάτων απ’ ότι σ’ εκείνους τους ποιητές που χρησιμοποιούν τον ελεύθερο, μοντέρνο στίχο, χωρίς ομοιοκαταληξία, και τον ελεύθερο ρυθμό. Μολονότι εκείνοι λένε το αντίθετο, και ίσως έχουν δίκιο, ότι το δικό μου είναι πάρα πολύ δύσκολο".

Ο Βαλέρι Πετρόφ είναι πραγματικός βιρτουόζος και της τέχνης της μετάφρασης, η οποία είναι εξίσου δύσκολη με τη συγγραφή. "Μερικές φορές το δύσκολο είναι να βρίσκεσαι όσο γίνεται πιο κοντά στο πρωτότυπο, γιατί πρόκειται για κάποιο πολύ γνωστό χωρίο", εξηγεί ο ποιητής. "Και πάνω σ’ αυτά τα πασίγνωστα χωρία γράφτηκαν πολλές θεωρίες, αναλύσεις, ερμηνείες. Και αν εσύ παραβλέψεις κάτι από το πρωτότυπο, μια ολόκληρη θεωρία μπορεί να γκρεμιστεί. Εγώ όμως είδα και το εξής: θεωρίες που στηρίζονται πάνω σε μια λέξη που δεν υπάρχει μέσα στο πρωτότυπο, γιατί ο μελετητής βασίστηκε μόνο στη μετάφραση, το όποιο είναι λάθος. Σε ορισμένες περιπτώσεις πάλι είναι πολύ δύσκολο να αποδώσεις την θαυμάσια μουσικότητα του κειμένου στα βουλγαρικά. Άλλη πρόκληση αντιμετωπίζεις στις κωμωδίες του Σαίξπηρ, για παράδειγμα. Εκεί βλέπουμε ότι ο συγγραφέας καλαμπουρίζει και στα λογοπαίγνια δημιουργεί ολόκληρη σειρά από παρεξηγήσεις ή ξεγελάσματα. Και αν μέχρι τώρα έχεις προσέξει να μην χάσεις κάποια λέξη του πρωτοτύπου, εδώ βλέπεις ότι ο σκοπός του συγγραφέα ήταν το γελοίο. Οπότε υπάρχει περιθώριο για μια πιο ελεύθερη μετάφραση για να αποδόσεις εκείνο τον καταρράκτη από αστεϊσμούς που κάνει το κοινό να γελάσει".

Μια ιδιόμορφη "ερωτική εξομολόγηση" στο παιδικό κοινό κάνει ο Βαλέρι Πετρόφ με τα έργα του που δημοσιεύθηκαν υπό τον τίτλο "Πέντε Διηγήματα". Ο ίδιος ομολογεί ότι η απόφασή του να γράφει και για τους μικρούς ήρθε αργά –όταν ο ίδιος έγινε παππούς. Από την άλλη όμως, πάντα είχε κάτι παιδικό μέσα του. Και στα πρώτα του ποιήματα, με τα οποία κάνει το ντεμπούτο του στην λογοτεχνία, εκφράζει τις εντυπώσεις από τη ζωή στην επαρχία ενός παιδιού, που μένει μέσα στην πόλη.

"Σε πολλά απ’ τα σενάρια μου υπάρχει το παιδικό στοιχείο, μάλιστα και τότε που η δραματουργία δεν το απαιτούσε. Φαίνεται ότι για μένα αυτό ήταν ανάγκη, γιατί η παρουσία των παιδιών σε ξεφορτώνει, σε ξεκουράζει ψυχικά, λέει ο Βαλέρι Πετρόφ. Μερικά απ’ τα σενάρια, που έχω γράψει, ήταν για παιδιά, αλλά ταυτόχρονα ήταν και μια νύξη προς τους γονείς που τους πάνε στις προβολείς".

Ο Βαλέρι Πετρόφ διακρίθηκε με πολλά βραβεία. Ανάμεσά τους είναι το κρατικό βραβείο "Άγιος Παΐσιος Χιλανδαρινός", το μεγάλο βραβείο λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Σόφιας, το βραβείο "Σιράκ Σκίτνικ" της Εθνικής Ραδιοφωνίας. Αξίζει να αναφέρουμε τα λόγια του, που είπε κατά την απονομή της διάκρισης στο Πανεπιστήμιο Σόφιας: "Ο κόσμος, μέσα στον οποίο ζούμε σήμερα, είναι γεμάτος από αδικία και ασπλαχνία. Αλά η τέχνη πάντα ήταν, εκτός από μια απεικόνιση των πραγμάτων, επίσης και μια μάχη για κάτι άλλο, καλύτερο. Νομίζω ότι καθήκον ενός ανθρώπου της τέχνης είναι να συμμετέχει στη μάχη αυτή με τις μικρές δυνατότητές του. Όσο για τον εαυτό μου, η γλώσσα μου, ως μέσο έκφρασης, ήταν πάντα απλή, καθαρή, κατανοητή, που ζητά την επαφή, ας την πούμε ανθρώπινη. Ανθρώπινα ήταν και τα πράγματα που ήθελα να συμμεριστώ με τον αναγνώστη".

Εδώ να συμπληρώσουμε μόνο ότι έργα του Βαλέρι Πετρόφ, όπως "Το μαγικό μαργαριτάρι" και "Χώρα του Πίτερ Παν" έχουν ανεβαστεί και στην Ελλάδα.

Μετάφραση: Αλεξέι Σταμπολώβ

Διαδώστε

Ο Βαλέρι Πετρόφ – ο ιππότης της ανθρωπιάς

Περισσότερα στην κατηγορία

Η Ανταρκτική είναι ο κινητήρας της κλιματικής αλλαγής

Η πλατφόρμα «Bulgaria Wants You» προτείνει λύσεις για την δημογραφική κρίση

Ρούμεν Ράντεφ: Εθνεγέρτης μπορεί να είναι ο καθένας που υπηρετεί ταπεινά τον λαό του

Η Βουλγαρία πρώτη στην ΕΕ με υψηλή τεχνητή νοημοσύνη στην γλώσσα της

Σχολική εκστρατεία θα αντιμετωπίζει τη βία με θετικά μηνύματα