Πασίγνωστο είναι ότι το νερό είναι ζωή. Γι’ αυτό οι υγρότοποι είναι οι μεγαλύτερες αποθήκες βιοποικιλότητας στον πλανήτη. Οι ζώνες αυτές παίζουν κύριο ρόλο στην ομαλή πραγματοποίηση του κύκλου του νερού και στην ύπαρξη σταθερού κλίμα και πόσιμου νερού στις απαραίτητες για τους ανθρώπους ποσότητες. Για τον λόγο αυτό ο κόσμος κάθε χρόνο δίνει ιδιαίτερη σημασία στην Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων στις 2 Φεβρουαρίου, την ημερομηνία, στην οποία το 1971 στην ιρανική πόλη Ραμσάρ υπογράφηκε η Σύμβαση για τους υγροτόπους.

Η Βουλγαρία είναι ανάμεσα στις πρώτες χώρες που υπέγραψαν το έγγραφο αυτό, το οποίο ρυθμίζει την προστασία και την εκμετάλλευση των υγροτόπων ως διεθνών πόρων με οικονομική και επιστημονική αξία. Στον κατάλογο της Σύμβασης για τους υγροτόπους διεθνούς σημασίας η Βουλγαρία παρουσιάζεται με 10 υγροτόπους με συνολικό εμβαδόν 20 306 εκταρίων. Οι ζώνες αυτές βρίσκονται στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας και στις όχθες του ποταμού Δούναβη.

Η διατηρητέα Σρέμπαρνα είναι γνωστή για τη μεγάλη αποικία του αργυροπελεκάνου. Πλάι στις άλλες λίμνες ξεχειμωνιάζουν πολλά είδη πουλιών, το 70% του πληθυσμού της όμορφης κοκκινόχηνας, το 40% του πληθυσμού της ασπρομετωπόχηνας και το 20% του πληθυσμού της λαγγόνας.

Η χώρα μας είναι εξαιρετικά πλούσια σε βιολογικά είδη και ένα μεγάλο μέρος των ειδών αυτών συναντιούνται ακριβώς στις υγρές ζώνες, τα ποτάμια, τις λίμνες και τα βαλτοτόπια. Αυτοί οι βιότοποι είναι πιο ευαίσθητοι στη βλαβερή ανθρώπινη παρέμβαση, υποστηρίζουν οι περιβαλλοντολόγοι. Μεγαλύτερες ζημιές οι τόποι αυτοί υπέστησαν τη δεκαετία του ’60 του περασμένου αιώνα.

Σύμφωνα με διάφορες πηγές από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι τώρα η βιοποικιλότητα στις βουλγαρικές υγρές ζώνες μειώθηκε από 10 ως 20 φορές. Με βραδείς ρυθμούς η αρνητική τάση εξακολουθεί να υπάρχει και μέχρι σήμερα, ισχυρίζεται ο Ιβάν Χρίστοφ από το βουλγαρικό παράρτημα του Παγκόσμιου Ταμείου Άγριας Φύσης. 

«Τα περισσότερα απειλούμενα και εξαφανισμένα είδη κατοικούν στους υγροτόπους», λέει ο Ιβάν Χρίστοφ. «Μέχρι σήμερα εξακολουθούν να εξαφανίζονται παραποτάμια οικοσυστήματα και βάλτοι. Τώρα μεγαλύτερο πρόβλημα προκαλούν οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί, που κατασκευάζονται στις ζώνες αυτές και η ανεξέλεγκτη εξόρυξη αδρανών υλικών από τις κοίτες των ποταμών. Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο καταστρέφονται τα ποτάμια, αλλά επίσης κατεβαίνει το επίπεδο των υπόγειων νερών. Δυστυχώς πρόκειται για μια ανεπίστρεπτη εξέλιξη.»

Η διατηρητέα Ποντά κοντά στην παραθαλάσσια πόλη Μπουργκάς

Ανάμεσα στα υδρόβια πουλιά, το πιο απειλούμενο είδος είναι ο τριγονοκράχτης, επισημαίνει ο κ. Χρίστοφ. Ισχυρότερη όμως είναι η αρνητική επίδραση στα αλιεύματα στις ζώνες αυτές. Ολοφάνερο είναι το παράδειγμα του Δούναβη – του δεύτερου μεγαλύτερου ποταμού της Ευρώπης, ο οποίος είναι το πιο ρυπασμένο. Οι άνθρωποι στις βουλγαρικές όχθες του ποταμού με νοσταλγία θυμούνται τα χρόνια όταν τα αλιεύματα ήταν άφθονα. Κάποτε τα κύρια αλιεύματα ήταν του γριβαδιού, το οποίο έχει ήδη εξαφανιστεί.

«Το γριβάδι είναι βασικό είδος για τον Δούναβη και στο παρελθόν αποτέλεσε 65% των αλιευμάτων στον ποταμό», λέει ο Ιβάν Χρίστοφ. «Το γριβάδι αποτελεί σημαντικός δείκτης για την κατάσταση του ποταμού, επειδή πολλαπλασιάζεται ακριβώς στους παρόχθιους υγροτόπους. Άλλος σημαντικός δείκτης είναι ο οξύρρυγχος, που επίσης εξαφανίστηκε. Κατά τη δεκαετία του ’60 ο οξύρρυγχος ήταν αντικείμενο βιομηχανικής αλιείας.»

Ο Δούναβης

Ιδιαίτερη ανησυχία ανάμεσα στους περιβαλλοντολόγους στη χώρα μας και στην Ευρώπη προκαλεί ο λεγόμενος διευρωπαϊκός πλωτός διάδρομος στον Δούναβη.
«Ίσως ο διάδρομος αυτός αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τους υγροτόπους στη Βουλγαρία», θεωρεί ο Ιβάν Χρίστοφ. «Το βουλγαρικό τμήμα του Δούναβη εκλαμβάνεται ως πλωτό κανάλι, το οποίο να εξασφαλίζει τη διέλευση όλο και μεγαλύτερα πλοία, για τα οποία τώρα δεν υπάρχουν συνθήκες. Γι’ αυτό προτάθηκε να σκαφτεί ο βυθός του Δούναβη, κάτι το οποίο θα προκαλούσε μεγάλες ζημιές στη βιοποικιλότητα του ποταμού. Εμείς προτείνουμε άλλη λύση. Αντί ο ποταμός να προσαρμοστεί στα πλοία, τα πλοία να προσαρμοστούν στον ρηχότερο βυθό. Το ζήτημα είναι πώς να βελτιώσουμε τη ναυσιπλοΐα, παράλληλα με το οποίο ο Δούναβης να συνεχιστεί να εκτελεί όχι μόνο τις μεταφορικές λειτουργίες του, αλλά και όλες τις υπόλοιπες λειτουργίες – να αναπτύσσεται η δασική οικονομία, η αλιεία και ο ποταμός να καλύπτει τις ανάγκες για πόσιμο νερό.

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα