Ορθόδοξες και λαϊκές παραδόσεις για τα Θεοφάνια και την ημέρα του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή

Ακούστε την εκπομπή

Update Required To play the media you will need to either update your browser to a recent version or update your Flash plugin.

Δύο γιορτές, τις οποίες σέβεται ιδιαίτερα ο λαός μας, η Ορθόδοξη εκκλησία μας τιμά στις 6 και 7 του Γενάρη. Είναι τα άγια Θεοφάνια και η ημέρα του Αγίου Προφήτη, Προδρόμου και Βαπτιστή Ιωάννη.

Στην πατρίδα μας τα Θεοφάνια είναι γνωστά και ως ημέρα του Ιορδάνη, ενώ σε πολλές περιοχές - με την ονομασία “Βοντίτσι”, που σημαίνει νεράκια. Την ημέρα αυτή ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βάπτισε στα νερά του Ιορδάνη τον Ιησού Χριστό. Ο 30 ετών Ιησούς έσκυψε το κεφάλι του μπροστά στον Ιωάννη, ο οποίος τον βάπτισε με νερό, ενώ ο ίδιος ο Θεός μαρτυρεί, ότι αυτός είναι ο Υιός του Θεού. Στο βάπτισμα παραβρίσκονταν και το Άγιο Πνεύμα υπό την μορφή περιστεριού. Με τον τρόπο αυτόν ο Θεός έδειξε στον κόσμο την τριαδική του φύση. Με το βάπτισμα τίθεται η αρχή του κηρύγματος του Χριστού.

Σύμφωνα με τις εβραϊκές παραδόσεις, η ηλικία 30 ετών ήταν απαραίτητη για κάθε ιερέα ή δάσκαλο, γιατί ο άνθρωπος τότε είναι ώριμος και υπεύθυνος για τις πράξεις του. Για τους χριστιανούς το βάπτισμα είναι ένα μυστήριο, σύμβολο της κάθαρσης από το προπατορικό αμάρτημα, ύστερα από το οποίο ο αμαρτωλός και καταραμένος άνθρωπος βγαίνει ανανεωμένος και αναγεννημένος.

Τα Άγια Θεοφάνια είναι μια από τις παλιότερες χριστιανικές γιορτές και η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία την τιμάει με εξαιρετική πανηγυρικότητα. Σε κάθε ναό η ημέρα αυτή γίνεται δεκτή με προπαρασκευαστική 24ωρη νηστεία στις 5 του Γενάρη, όταν γίνεται ο Μεγάλος αγιασμός. Η νηστεία είναι αυστηρή, ενώ οι πιο ευλαβείς χριστιανοί δεν τρώνε όλη την ημέρα, για να προϋπαντήσουν τη μεγάλη γιορτή με την απαραίτητη πνευματική εξύψωση. Στα Θεοφάνια οι ναοί είναι γεμάτοι με πιστούς, αλλά οι περισσότεροι είναι στην Θεία Λειτουργία και στον Μεγάλο αγιασμό. Με ψαλμωδίες και ειδικές προσευχές αγιάζεται και ευλογείται το νερό - το σύμβολο της ζωής. Τούτη η ημέρα είναι και ένα εξαιρετικό μέσο για το πλύσιμο της ψυχής, γιατί με το ράντισμά της οι χριστιανοί καθαρίζονται από τις αμαρτίες.

Βάσει παλιάς βουλγαρικής παράδοσης, μετά τον αγιασμό όλοι οι παραβρισκόμενοι κατευθύνονται προς κάποια πηγή, ποτάμι ή θάλασσα, όπου ο ιερέας ρίχνει το σταυρό. Νεαρά παλικάρια και άνδρες βουτούν στο νερό, για να τον βγάλουν για υγεία και ευημερία. Όποιος κατορθώσει να τον βγάλει, φυλάει το σταυρό και λαμβάνει την ευλογία του ιερέα. Με βουτηγμένο στο αγιασμένο νερό βασιλικό ο ιερέας ραντίζει το σπίτι, ψέλνοντας τροπάριο. Οι νοικοκύρηδες προσφέρουν δώρα. Με αγιασμένο νερό ραντίζονται όλοι εκείνοι, που έχουν την ονομαστική του γιορτή - Γιορντάν, Γιορντάνκα, Μπογιάν, Μπόγκνταν. Οι κοπέλες πλένουν τα πρόσωπά τους για να είναι όμορφα, ενώ οι άρρωστοι πίνουν νερό των Θεοφανίων για να γιατρευτούν.

Για τους ανθρώπους το βάπτισμα του νεαρού Θεού είναι μια ιδιόμορφη γέννηση, επειδή με το βάπτισμά του γεννιέται νέα ζωή. Το βάπτισμα του Ιησού συμπίπτει και με τις ειδωλολατρικές αντιλήψεις για τη γέννηση του νέου ετήσιου κύκλου, για την έξοδο από την περίοδο του χάος, που χωρίζει το ν παλιό από τον καινούργιο χρόνο. Τα Θεοφάνια είναι η πρώτη από τη σειρά των λεγόμενων γιορτών του Άη Γιαννιού, με τις οποίες ολοκληρώνεται η περίοδος των δώδεκα ημερών. Σύμφωνα με τις λαϊκές παραδόσεις, αυτές τις μέρες στη γη περιφέρονται σκοτεινές και κακές δυνάμεις που μπορούν να προκαλέσουν μαζικά δεινά ή να βλάψουν τον άνθρωπο. Γι' αυτό, ακριβώς τώρα ζωντανεύει η γνωστή ακόμα στους προχριστιανικούς καιρούς πίστη στη μαγική, ζωογόνα και καθαρτική δύναμη του νερού.

Την εορτή των Θεοφανείων γίνεται ο αγιασμός των πολεμικών σημαίων

Οι τελετουργικές πράξεις στην ουσία είμαι μια τελετουργική κάθαρση, προστατευτική μαγεία από τις κακές δυνάμεις. Κατά τους θεολόγους, ο Μεγάλος αγιασμός υπενθυμίζει, ότι με το βάπτισμά του στον Ιορδάνη ο Χριστός ανανέωσε τη φύση με νερό και πνεύμα.

Μετά τα Θεοφάνια - την επόμενη μέρα, δηλ. στις 7 του Γενάρη, η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία τιμάει τη μνήμη του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Η παράδοση στην πατρίδα μας γι' αυτήν την ημέρα είναι παλιά και πλούσια. 43 ναοί στη Βουλγαρία έχουν ως πάτρωνα τον Άγιο Ιωάννη το Βαπτιστή, έναν από τους πιο σεβαστούς αγίους. Είναι ο τελευταίος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης, που έχει προβλέψει τον ερχομό του Σωτήρα, του Ιησού Χριστού.

Ο Άγιος Ιωάννης βαπτίζει τους ανθρώπους με τα λόγια: “Σας βαπτίζω με νερό για μετάνοια, κι αυτός που έρχεται πίσω μου θα σας βαπτίσει με άγιο πνεύμα και με φωτιά.” Στο διάβα των αιώνων υπήρχαν πολλές αμφισβητήσεις σχετικά με την ουσία του - άγγελος με σάρκα ή άνθρωπος με αγγελική ζωή ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος; Αυστηρός ερημίτης, με έντονο και αποκαλυπτικό λόγο στιγμάτιζε συνειδήσεις, αλλά και με πολλή αγάπη έδειχνε το σωτήριο δρόμο της μετάνοιας. Τεράστια είναι η αγάπη των πιστών προς τον άγιο Ιωάννη. Το όνομά του αναφέρεται σε κάθε λειτουργία, ενώ η εικόνα του, όπου παρουσιάζεται με αγγελικά φτερά, πάντα βρίσκεται δίπλα σε εκείνη του Ιησού Χριστού στα εικονοστάσια των βουλγαρικών ναών.

Ιβάνοβντεν - ημέρα του Άη Γιαννιού - έτσι ονομάζουν την ημέρα αυτή οι Βούλγαροι. Η γιορτή συνεχίζεται με τα έθιμα και τις παραδόσεις, που συνδέονται με την πίστη στην θαυματουργό δύναμη του νερού - για υγεία και ομορφιά λούζονται μικροί και μεγάλοι. Υποχρεωτικά βουτούν στο νερό και όλοι οι νεόνυμφοι. Γιορτάζουν και όλοι εκείνοι που φέρουν τα πιο συχνά ονόματα στη Βουλγαρία - Ιβάν και Ιβάνκα.

Διαδώστε

Ορθόδοξες και λαϊκές παραδόσεις για τα Θεοφάνια και την ημέρα του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή

Περισσότερα στην κατηγορία

Το Ψυχοσάββατο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ τιμάμε τη μνήμη των νεκρών

Μετά το «ΟΧΙ» ακολούθησαν δύσκολα χρόνια για την Ελλάδα

Ανακαλύφθηκε πλήρως διατηρημένο άγαλμα του 2-3ου αιώνα στη Βάρνα

Το Ψυχοσάββατο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ τιμάμε τη μνήμη των νεκρών