Μακριά στο νότο, στα σύνορά μας με την Ελλάδα, στην Ανατολική Ροδόπη κείται μικρό παραμυθένιο χωριό. Λες και κάποια μάγισσα έχει σταματήσει το χρόνο με τη μαγική της ράβδο και βυθίσει σε ύπνο τα παλιά πέτρινα σπίτια.

Στα στενά δρομάκια του Ντόλνο Λούκοβο σπάνια μπορεί κανείς να συναντήσει τυχαίο περαστικό. Οι ντόπιοι είναι πολύ φιλόξενοι και χαίρονται ειλικρινά όταν κανείς επισκεφθεί το χωριουδάκι τους. Αν και ζουν φτωχά, πρόθυμα θα του προσφέρουν νόστιμα, σπιτικά φαγητά, μαγειρεμένα με προϊόντα που παράγουν στα ατομικά τους νοικοκυριά.


Τα παλιά πέτρινα σπίτια, σκεπασμένα με πλάκες αντί για κεραμίδια, σώζονται στην αυθεντική τους μορφή

Το Ντόλνο Λούκοβο έχει πλούσια ιστορία. Φύλακάς της είναι η 70χρονη Στεφάνα, πρώην δασκάλα βουλγαρικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Εκείνη με χαρά αφηγείται το παρελθόν σε κάθε φιλομαθή τουρίστα. Η αφήγησή της ξεκινάει από την εποχή που το χωριό βρισκόταν στην αριστερή όχθη του ποταμού Μπιάλα και αριθμούσε 70 σπίτια. Στο μακρινό 1693 προσβλήθηκε από την επιδημία πανούκλας που ήρθε από τη Θεσσαλονίκη. Οι επιζήσαντες, για να σωθούν, πέρασαν στην άλλη όχθη του ποταμού και ίδρυσαν εκεί άλλο χωριό με δύο μαχαλάδες. Από τον παλιό οικισμό σήμερα σώζεται μονάχα το παρεκκλήσι του ανδρικού μοναστηριού του Αγίου Γεωργίου.

Σήμερα το Ντόλνο Λούκοβο μοιάζει αρχιτεκτονική διατηρητέα περιοχή. Τα παλιά του πέτρινα σπίτια, σκεπασμένα με πλάκες αντί για κεραμίδια, διαφυλάσσονται στην αυθεντική τους μορφή. Κάποτε σχεδόν κάθε οικογένεια έκτρεφε μεταξοσκώληκες. Και αν στην εποχή της Αναγέννησης ο βασικός τρόπος βιοπορισμού των ντόπιων ήταν η σηροτροφία, στις μέρες μας οι χωρικοί ασχολούνται με την καλλιέργεια καπνού και σουσαμιού.

Ιδιαίτερη γοητεία στο χωριό προσδίδει η μικρή ταβέρνα που μαζί με το μαγαζί στεγάζεται σε άσπρο διώροφο σπίτι στην πλατεία του χωριού. Το καμάρι των ντόπιων όμως είναι μια από τις παλιότερες εκκλησίες στην περιοχή – εκείνη των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, οικοδομημένη εξολοκλήρου με δωρεές.

Η γριά Στεφάνα φυλάσσει την ιστορία του Ντόλνο Λούκοβο

Την ιστορία της αφηγείται η γριά Στεφάνα: "To 1806 οι ντόπιοι κάτοικοι αποφάσισαν να κτίσουν ναό. Η επιλογή του τόπου δεν ήταν τυχαία, γιατί εδώ υπήρχε δάσος βελανιδιών. Και επειδή εκείνη την εποχή δεν είχαμε θρησκευτική ανεξαρτησία, οι άνθρωποι επικαλέστηκαν έναν οθωμανικό νόμο, σύμφωνα με τον οποίο σκεπαστός πνευματικός ναός δεν γκρεμίζεται. Γι’ αυτό καταπιάστηκαν γρήγορα να τον οικοδομήσουν, καθώς δούλευαν μόνο τη νύχτα και έλεγαν στις αρχές ότι κτίζουν στάβλο για τα ζώα. Γι’ αυτό το λόγο η εκκλησία δεν είχε παράθυρα. Μέσα σε μια εβδομάδα έγινε έτοιμη. Για να δείξουν ότι η οικοδομή είναι χριστιανική, οι μάστορες εντοίχισαν σταυρό στο κτίριο. Η εκκλησία είναι πλέον 203 ετών και διατηρείται στην αυθεντική της μορφή".

"Παρουσιάζουν ενδιαφέρον οι τοιχογραφίες της που είναι έργο ανώνυμων ντόπιων ζωγράφων", συνεχίζει η Στεφάνα. "Η εκκλησία είναι χωρισμένη σε δύο τμήματα – ένα για τους άντρες και ένα για τις γυναίκες. Στο γυναικείο δεν υπάρχουν τοιχογραφίες και εικόνες. Σήμερα σ’ αυτό στεγάζεται μικρό μουσείο του χωριού. Η Αγία Τράπεζα είναι κατασκευασμένη από ξύλο φουντουκιάς και σ’ αυτή απεικονίζονται όλα τα αγαθά που παράγει η γη του Ντόλνο Λούκοβο – από το σταφύλι μέχρι το κουκούλι του μεταξοσκώληκα. Έχουμε αγιογραφίες ηλικίας άνω των 200 ετών, ενώ οι εικόνες των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και της Παναγίας είναι άνω των 500 ετών. Είχαν μεταφερθεί από την πυρπολημένη εκκλησία του παλιού χωριού. Η εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και η παλιά εκκλησία του χωριού Αρμπανάσι είναι οι μοναδικές στη χώρα με τοιχογραφίες σε πήλινη βάση. Η εκκλησία του Ντόλνο Λούκοβο είναι η μοναδική που έχει πηγάδι μέσα στην Αγία Τράπεζα".


Η Αγία Τράπεζα και οι τοιχογραφίες είναι έργο ανώνυμων ξυλογλυπτών και ζωγράφων

Η εκκλησία δεν έχει καμπαναριό. Μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα το ξύλινο σήμαντρο, κρεμασμένο σε μια από τις υψηλές βελανιδιές δίπλα στο ναό, προσκαλούσε τους λαϊκούς για προσευχή. Σήμερα η εκκλησία δεν λειτουργεί. Μόνο στις 21 Μαΐου, όταν είναι η γιορτή της, τελείται λειτουργία. Το 1896 οι κάτοικοι του Ντόλνο Λούκοβο έκτισαν στο κέντρο του χωριού μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με καμπαναριό. 

Μετάφραση: Έλλη Γκέκοβα